ШЧЫРАЯ НАТХНЁНАЯ ПЕСЬНЯ
Алесю Звонаку давялося прайсьці вельмі складаны жыцьцёвы шлях. І працаваць не толькі ў паэзіі, а і геолягам па Далёкай Поўначы ў даволі суровых умовах... І ўсюды ён знаходзіў крыніцы натхненьня свайму паэтычнаму слову. Мужнасьць і гераізм савецкага чалавека захаплялі яго і ў гэтых умовах...
Я чытаю радкі Алеся Звонака аб Далёкай Поўначы, бачу ў іх і суровую прыроду, і мужных людзей, якія асвойвалі Поўнач на карысьць чалавеку, і тую рамантыку паўночнай прыгажосьці, якая так непасрэдна і натхнёна перададзена ім у вершы “Ружовая чайка”...
Пятрусь Броўка
[С. 8.]
* * *
Хай за акном пурга шалёна
Сумёты сьнегу намятае.
Мне сьніцца восень залатая
І лістападны шолах клёнаў,
І немасьць рэк у лёдным глянцы,
І позірк твой, як неба, чысты,
І той цягнік, што бег кудысьці,
І аганькі далёкіх станцый...
Той дзень мінуў.
Як цень былога,
На сэрцы шрам ад успамінаў.
Але трывожнаю хвілінай
Ты зноў ідзеш маёй дарогай.
Ты кажаш: сьнег вясной растае, —
Крутых дарог маіх надзея!..
А за акном вятры-зладзеі
Шляхі сьнягамі замятаюць.
1938
У ДНІ ВАЙНЫ
К. Звонаку
Я хацеў бы
Быць салдатам,
Напавал забітым
Першай куляй
Ў першы дзень вайны
Шарль Вільдрак
Ён дакаціўся і сюды,
За дзесяць тысяч кілямэтраў,
Той гул народнае бяды,
Што скалануў глухія нетры.
Я ведаў, я не малавер,
Народ навалу пераможа, —
Магілу знойдзе чорны зьвер,
Што выняў меч крывавы з ножан.
Я йшоў на шахту, у забой,
Я здабываў мэталь на зброю,
Каб ты, салдат, у грозны бой
Ішоў упэўненай хадою.
І я (было ж нямала нас)
Чакаў павесткі кожны вечар,
Чакаў, калі праб’е наш час,
Час незабыўнае сустрэчы.
Калі паэт і інжынэр,
Пабраўшы ў рукі аўтаматы,
Па роднай пройдуць старане
Жалезным поступам салдата.
Ды іншае прызначыў лёс,
Параскідаўшы нас па сьвеце:
Я — там, дзе край скаваў мароз,
Ты — там, дзе гарам пахне вецер.
Я помню: ў дзень, калі ў баях
Ты ўпаў з раздробленай нагою,
Душа ірвалася мая
Туды да вас, на поле бою.
За кроплю кожную крыві,
Што пралілі ў баях салдаты,
Я, безыменны радавы,
Як ты, змагаўся б да расплаты
За сьлёзы горкія сірот,
За крыўду мацерак і жонак,
За ўсё, што вынес мой народ,
За гора, што прынёс падонак...
І калі б суджана было
Зірнуць і мне ў аблічча сьмерці,
Я знаў бы — побач тут жыло
Са мной тваё жывое сэрца.
...Палярны дзень даўно пагас,
На сопкі лёг сінявы вечар.
Я веру: прыйдзе сьветлы час,
Час незабыўнай нашай стрэчы.
1943
* * *
Няма на карце сьвету гэтай кропкі.
Тут царства ўсеабдымнай цішыні.
Тут месяц нежывы павіс над сопкай.
Не цепляцца прыветныя агні.
Марозам закаваны далячыні.
Сінее скрозь маўклівы стылы сьнег.
О край суровы! Дзікія лагчыны
Сьняць сны аб гулкай сонечнай вясьне.
А тут цяплынь. Тут у жалезнай печцы
Галінкі кедра ветліва трашчаць.
З вышыняў зоркі падаюць у вечнасьць.
І гутаркі няхітрыя гучаць.
Тут маладосьць душы — першапрычына
Трываласьці і ўпартасьці крутой.
Тут словы-успаміны аб жанчынах
Напоўнены тугой і цеплынёй...
Што нам пурга, шаленства дзікіх ветраў?
Ёсьць мэта, ёсьць работа, ёсьць загад!
Ёсьць чалавек. І ўсё багацьці нетраў
Ці ж багацей душы яго? Наўрад!
Тут кожны цьвёрда ведае, што робіць.
Тут кожны выбух, кожны ўдар кайла
У грудзі непадатлівай пародзе
Дзеля таго, каб з мёртвых ажыла
Краса зямлі, што скута мерзлатою,
Краса жыцьця, схаваная ў сьнягах,
Каб трапятала сонца залатое
У нашых ператруджаных руках.
Таму не сьпіцца людзям у зямлянцы,
Жар-птушка — мара б’ецца ў галавах,
І сьвецяць ім агні далёкіх станцый,
І маці незабыўная — Масква...
1943
* * *
Вецер носіць лёгкія сьняжынкі —
Гэта восень ходзіць белай павай,
Напявае штосьці пад сурдзінку
На лугах няскошанай атаве...
А нічога! Сьнег яшчэ растане,
Позьнім сонцам дзень пазалацее,
Прыйдзе, прыйдзе нашае спатканьне,
А за ім няхай ідуць завеі...
Адшуміць кастрычнік жаўталісты
І надзене белую карону,
Так і ты з усьмешкай прамяністай
Прамільгнеш у забыцьця сутоньне...
Салаўю ўсё роўна — абы песьня,
Абы сонца ды кавалак ценю.
Супраць буры плыць куды пачэсьней,
Чым схіліць пакорліва калені.
Пакручастай гэтаю дарогай,
Можа, я вярнуся з падарожжа,
З чыстым сэрцам стану ля парога,
Дзьверы мне тады адчыніш, можа?
Я прыйду былога напамінкам
Прасьпяваць жыцьцю і шчасьцю славу...
...Вецер носіць лёгкія сьняжынкі,
Ходзіць восень ціха белай павай...
1944
* * *
Ты сказала, відаць, недарэмна
Пра сваю агнявую любоў,
Як прыйшла яна сьцежкай таемнай
Бунтаваць неўтаймоўную кроў.
Спадабалася мне да паўночы
Па-за стойбішчам часта блукаць,
Заглядацца у карыя вочы
Ды крутое плячо абдымаць.
Тарбазы вышывала, кухлянку,
Захаваўшыся ў цёмны шацёр,
Маладую душу якуцянка
Укладала ў мастацкі узор.
Падарунак аддаць не змагла ты,
Я ж не здолеў любоў зьберагчы:
Здагадаўся твой бацька багаты
І са стойбішча зьняўся ўначы...
Цёмнай ночкай ці сьнежаньскім ранкам
Сваё шчасьце ўсё роўна знайду.
Падкрадуся да цёплай ярангі,
Як разбойнік, цябе украду.
Нас укрыюць пурга і туманы,
Сьлед глыбока сьнягі замятуць.
Варажыў недарма ў Наяхане
Мне пра тое старэнькі якут!..
1945
* * *
За парогам восень енчыць
Бабаю-ягою.
Дробна стукае ў акенца
Касьцяной рукою...
Агалеў шыпшыньнік чахлы,
Сьцеле сланік гольле.
На адной назе, як чапля,
Пад акном таполя.
Паківае галавою,
Гольлямі-рукамі,
Пашапочацца са мною,
Здыме з сэрца камень...
Мо журба зьмяіным джалам
Сэрца мне працяла?
Можа, ты не ўсё сказала,
Можа, схітравала?
Змрок кладзе на твары рэтуш,
Значыць, дзень канае...
Прыгадаю ўсе сустрэчы,
Дні перагартаю...
Зажуруся, можа, трошкі
Па табе, нязванай...
Сьпелай ягадай марошкай
Адцьвіло каханьне...
Не шукаў цябе па сьвеце,
За былое — ўдзячан...
...За вакенцам енчыць вецер,
Ціха восень плача...
1945
БЕЛАЯ ПТУШКА
Цемру страсаючы, зьзяе
Дзень, што да сонца заве.
Белае пер’е губляе
Белая птушка завей.
Неба — бяздоньнем глыбокім.
Радужны сонца залом.
Белая птушка здалёку
Белым махае крылом.
Быццам бы ў сьнежную далеч
Клёкатам кліча мяне.
З горкай усьмешкай і жалем
З вуснаў зрываецца «не».
З месячных ніцяў саткана
Поўначы срэбная муць.
Сопак панурыя здані
Пільна мяне сьцерагуць.
І, схамянуўшыся раптам,
Шпарка бягу да акна.
Бачу, праз шыбіны-краты
Сьвеціцца кропка адна.
Гэта прымроіцца захад,
Родных мясьцін краявід.
Даўні адкінуўшы закід,
Ім прысягаю ў любві.
Хмаркі не стомяцца гушкаць
Месяца срэбны чаўнок.
Сьніцца мне: Белая птушка
Крыльлем махае здалёк...
1945
У ДАЛІНЕ МАЎЧАНЬНЯ
З высокае сопкі праз срэбраны пыл
Спускаўся я ноччу ў Даліну Маўчаньня.
Над сьветам трывожна гайсалі слупы
Вар’яцтвам Паўночнага Зьзяньня.
Нібыта Зямля патанула ў сьнягах,
І рушыць шалёна Дарогаю Млечнай,
Страсаючы шэрані прывідны прах,
Крутою арбітай у немасьці вечнай.
Здавалася, ў сьвеце мы толькі ўдваіх:
Я, усімі забыты, й быцьцё нежывое.
Вось-вось ад зямлі адарвуся я ўміг,
Падхоплены сілаю той незямною...
Ды цела не хоча пакінуць душа,
Не хоча ў прасьцягу нямым растварыцца,
А прагне зямное з надземным зьмяшаць,
А прагне пабачыць рэальнасьці рысы...
У тым паядынку, напэўна б, зьнямог,
Ды Зьзяньнем Паўночным хтось выслаў дарогу:
І ўбачыў я ў мёртвай даліне дымок,
Што віўся ратункам з хібаркі убогай...
1945
* * *
Ноч. Нада мной, над табою цярушыцца сьнег,
Лётаюць, кружацца белыя мухі-сьняжынкі...
Як ты далёка, далёка цяпер ад мяне!
Толькі лунае ўспамінаў былых павуцінка...
Дзе ты цяпер? Там, дзе роднага неба блакіт?
Можа, чакаеш мяне ты парой веснавою?
Не пасаваць перад лютай стыхіяй сьляпою!
Я й не пасую: дзьмі, вецер, я спраўлюся сам,
Гніцеся, мачты, гайдайцеся гнуткія рэі!..
Можа, прысьнілася мне твая злая краса,
Можа, сумуючы ўвосень, прыдумаў цябе я?
Лёгкі караблік кідае разьюшаны шквал,
Нізка над пеннымі хвалямі гойсаюць чайкі...
Ведаю, дзе адшукаць мне чароўны карал,
Як у жар-птушкі мне выхапіць пер’я ручайку...
...Хмаркі плывуць у чароўнай тваёй старане,
Шчодра рассыпаны зорак бліскучых пясчынкі.
Як ты далёка, далёка цяпер ад мяне!
Хай жа не рвецца ўспамінаў былых павуцінка!..
1946
* * *
Паэт празорліўцам не створан,
А ўсё ж натхнёнаму відно,
Як па Няве ў гранітным створы
Плыве сярэбраная ноч.
А над Нявой халодны Зімні
Бялее мармурам калён
І ў харастве бяздушным стыне,
Узяты часам у палон.
І я шукаю ў час няўрочны
Бязьлюдзьдзем вуліц гарадзкіх
Цябе — стварэньню Белай Ночы,
Што не паўторана нікім.
Хай для цябе ніхто ці нехта
І я, і мой пясьнярскі лёс, —
Табе па сонечных праспэктах
Я сэрца чыстае прынёс,
Каб каля белай калянады,
Што на граніт кідае цень,
Ты адарыла хоць паглядам
Надзей высокіх летуцень!
1945
НОЧ ПАД НОВЫ ГОД У ЗАПАЛЯР’І
Льецца цьмянае сьвятло
Ў шыбку сьлюдзяную.
Сьвет сьнягамі замяло,
Сьцюжай ахінула...
Вунь самотны маладзік
На марозе стыне,
Год стары, падвёўшы лік,
Растае ў пустыні.
Промнік да акна прымёрз,
Мо згубіў дарогу?..
Многа тысяч доўгіх вёрст
Да твайго парогу.
Не дайсьці... Туман густы,
Пад сьнягамі сопкі.
Поўнач. Ціша. Ноч. І стынь.
І былому — кропка!
Не, не згодзен! Новы Год,
Маладыя крокі
Ты скіруй з маіх шырот
Да яе далёкай...
Да тае, што сіні лёд
Запалярнай ночы
Прабівае навылёт
Позіркам жаночым,
Да тае, што цеплынёй
Ласкавага сэрца
Саграе закутак мой
Стылы ў паняверцы...
Што сумненьняў сьнег і лёд
Растапляе верай,
Што надзей высокі ўзьлёт
Шле замест хімэры...
Веру ў закліка твайго
Незямную сілу,
У блакітавы агонь
Тваіх зрэнак мілых...
Веру ў знак былых прыкмет,
Мілая сяброўка...
Да цябе ён значыць сьлед
Месячнай падкоўкай...
Толькі ты мяне чакай,
З доўгіх падарожжаў,
Я прыйду ў твой сьветлы край,
Стану на парозе.
Рукі ў рукі, што было,
Праплыло паводкай!..
Мары сьветлае вясло,
Шчасных дум чародкі
Хай плывуць праз рэштку год
Па ружовай плыні,
Хай растопяць стынь і лёд
Горкае часіны!..
1945
ДОКТАР НАЗАРЭНКА
Нараджаўся дзень і тут жа гас,
Кінуўшы на сьнег сьвятла асколак.
Памятаю той далёкі час,
У тайгу закінуты пасёлак.
Пяты дзень злавалася пурга,
Сьлед згубіўся у таежных нетрах,
Патанула ўся зямля ў сьнягах,
Толькі сьвішчуць па-над ёю ветры.
Вечар. Скончаны прыём. Сястра
Прыбірае сьветленькі пакойчык.
Вецер б’ецца ў шыбы са двара,
Спадарожнік запалярнай ночы.
Стук у дзьверы, а за ім другі,
Нецярплівы, быццам бы трывожны.
Можа, госьць з далёкае тайгі?
Заблудзіўся, можа, падарожны?
Увайшоў. З-пад стомленых павек
Позірк хмуры б’ецца ліхаманкай:
“У тайзе канае чалавек,
Падарваўся на шурфе уранку...”
Моўчкі ўзяла інструмэнт сястра.
Перакінуў цераз плечы ранец
І падаўся доктар са двара
У абдымкі процьмы раззлаванай.
Наляцеў калючы ураган,
Біў у твар, хвастаў з налёту ў вочы, —
Быццам апалчылася пурга
У саюзе з чарнатою ночы.
Сьнег ды сьнег, сумёт ды зноў сумёт,
У заносах рыхлых вязнуць лыжы,
Дзіка скача белы карагод,
Віхар ногі змораныя ліжа...
Колькі часу так прайшло — не знаў,
Непрыкметна ахінала змора.
Толькі б як дабрацца да відна,
Толькі б зьнік з вачэй пракляты морак...
Ды трывогай думка палыхне:
Абы той не сьцёк крывёю, выжыў...
Раптам ніцма рынуўся на сьнег,
Слых уразіў хруст зламанай лыжы...
Сьнег па грудзі. Як дайсьці без лыж?
Апалілі злосьць і роспач зрэнкі...
Што ж ты разгубіўся і стаіш,
Дарагі таварыш Назарэнка?
Ды няўжо твайму жыцьцю канец?
Зломіць волю лютая стыхія?
Льецца ў ногі стома, бы сьвінец,
І пурга, як на хаўтурах, вые...
Ні прысесьці, ні перакурыць,—
Здраднік-сон ахопіць мімаволі
І скуе жывога цела спрыт,
Зломіць сілу чалавечай волі...
Белым сьнегам сьлед твой занясе,
Дзе на міг аддаўся ў кіпці страху,
Расьцягаюць косьці па тайзе
З галадухі ўвесну расамахі...
Не! Сьмяюцца рана пад табой
Завірухі ўзрадаванай енкі!
І пайшоў тады ў астатні бой
За жыцьцё чужое Назарэнка.
І, калі упаў, пачаў паўзьці
Белаю сьмяротнаю дарогай...
...Дзень займаўся. Ураган прыціх,
Калі ён быў знойдзен ля парога.
.......................................................
Адшумелі буры нада мной,
Шрам зарубцаваўся памаленьку...
Дзе ты, дзе цяпер, збавіцель мой,
Дарагі таварыш Назарэнка?
1945
* * *
У гэту ноч бяззорную, сівую
Вятры зімы распачалі грызьню...
Я па табе сягоньня не сумую,
Цябе чакаць не буду ўпершыню.
Узьлёт задум маіх імклівей, вышай
Тых стромых гор, што падзялілі нас.
З далёкіх даляў зноў і зноў ты пішаш,
Што прамінуў даўно чаканьня час...
А сьвет увесь — як сьнежная пустыня,
Мятуць сьнягі, схаваўся ў норы зьвер...
Вось дзьверы рыпнулі, і раптам з белай
стыні
Ліст ад цябе ізноў нясе кур’ер.
Зноў бісэр літар б’е па сэрцы шротам,
Дакор ірве на часткі цішыню...
Я прымірыўся сёньня з адзінотай,
Цябе чакаць не буду ўпершыню.
1946
* * *
Машыны грымелі па трасе
Насустрач вятрам і сьнягам.
Суровай і дзікай акрасай
Здаваўся край Поўначы нам.
З усіх на зямлі расставаньняў
Здавалася самым цяжкім,
Што раптам лягло вострай граньню
Між сэрцам маім і тваім.
Я быў да цябе вельмі блізка
У час той, сьнягурка мая,
Ды горных хрыбтоў абэліскі
Бязгучна шапталі: вар’ят!..
І зноў па завейнай дарозе
Шалёна я мчаўся назад,
І стукала сэрца ў трывозе,
І даль засьцілаў сьнегапад...
1946
* * *
Пагасалі дня жывыя гукі,
Патанала сонца недзе ў моры...
Назаўжды твае запомню рукі,
Галубіную вачэй пакору.
Для пяшчот, на жаль, паэт не створан,
Хто ж аддаў цябе яго уладзе?
Хто паслаў цябе на бераг мора,
Маладая гронка вінаграда?
Хараство паэт не сузірае,
Хараству паэт не б’е паклонаў,
Хараство ён сам сабе стварае,
Беручы, як гліны ком, далоняй.
Не знайшоў ён і ў табе сьвятыні,
Не прыпаў, як грэшнік, на калені...
Дзе ты, мора? Жоўтаю пустыняй
Прабягаюць успамінаў цені...
Хараства узор разьбіў нядбайна,
Як крышталь каштоўнейшае вазы,
Не зьбярог яго чароўнай тайны
Бесклапотны песельнік і блазан...
А ў душы бяздомнага блукальца
Ўсё жыве разбуджанае мора,
Рук пяшчотных трапяткія пальцы,
Галубіная вачэй пакора...
1946
САВЕЦКАЯ ЗЯМЛЯ
На Хандыгу,
На Хандыгу
Бягуць аўтамабілі,
Удзень і ўноч па трасе
Грукочуць і пыляць.
Тайга, тайга навокал,
Тайга за міляй міля...
Якая ты бясконцая,
Савецкая зямля!
На Хандыгу,
На Хандыгу
Між гор,
Што ў кола сталі,
Лагчынамі распадкаў,
Праз дым і праз туман
Бягуць аўтамабілі
Да сьветлавокай далі,
Дзе коціць хвалі сінія
Сівы дзядок — Алдан...
Праз Хандыгу,
Праз землі
Якуціі далёкай,
Дзе горы аж да неба
Уздыбілі хрыбты,
Ты вабіш мяне, Бацькаўшчына,
Усьмешкай яснавокай,
Далёкая і блізкая,
Адна з адзіных
Ты!
За Хандыгай,
На захадзе,
За ціхаю ракою,
Мігцяць у цемры ночы
Прыветныя агні.
Танклявая бярозка
Махае мне рукою,
Напевам танкаструнным
Сасновы бор зьвініць...
О боль салодкі смутку,
О шчасны міг вяртаньня,
О Бацькаўшчыны мілай
Блакітны пахкі дым!
Да рэшты поўна сэрца
Трывожным хваляваньнем
І пачуцьцём любові,
Заўсёды маладым.
Праз Хандыгу,
За Хандыгу
Бягуць аўтамабілі,
Удзень і ўноч па трасе
Грукочуць і пыляць...
Да гэтых вандраваньняў
Цябе так не любіў я,
Бязьмежная, цудоўная
Савецкая Зямля!
1946
АСЕНЬНІЯ СКРЫПКІ
Праменьня залочаны смык
Асеньнія скрыпкі галубіць.
І сэрца зьнямелага крык
Не кратае скрухаю губы.
Я ў зрэнкі твае зазірну,
Усьмешку злаўлю незнарокам,
І раптам згадаю вясну
І вобраз забытай далёкай.
Яна не такая, як ты,
Яе не паблытаць з другою:
І позірк не той яснаты,
І сэрца, напэўна, не тое...
На бераг халоднай ракі
Я выйду, абняты спакоем,
Плывуць журавоў касякі,
Курлыкаюць над галовою.
Празрысты дыхне халадок,
Павее з-за сопкі ў даліну,
І сьлед пурпуровых аблок
Дрыжыць на ўстрывожанай плыні...
Ляці, мая думка, ляці,
Ляці, мая мара, на захад!
Кладзіся, мой шлях, між сьвяціл
Да мэты, не зьведаўшы страха!
Цябе я не клічу туды,
Твой шлях і лягчэйшы й прасцейшы...
Мне мрояцца-сьняцца сады,
Пялёсткамі ўсланыя сьцежкі...
Там зорак асколкі на дне
Мільгаюць у возеры чыстым,
Там хтосьці чакае мяне,
Спатканьня хвіліны ўрачыстай...
Таму ты не ўчуеш мой крык
Праз глуха зацятыя зубы,
Як восені сонечны смык
Пачне скрыпкі часу галубіць...
1946
* * *
Шлях да цябе згубіўся між туманаў,
Цяпер яго нялёгка адшукаць,
Але далёкім вобразам аддана
Мая душа, і сэрца, і рука.
І ты між іх, як сьветлая камэта,
Раптоўна ўразіш сіні далягляд,
Каб асьвятліць забыты шлях паэту,
Каб абудзіць замоўклай песьні лад.
Няма звароту! З думкай той я звыкся,
Хоць і ляціць яна туды, наўпрост,
На берагі, дзе бронзавыя сфінксы
Панура сьцерагуць чыгунны мост.
На берагі, дзе з Ладагі сьцюдзёнай
Нясе вясна абломкі крыг Няве,
Дзе ля высокай белае калёны
З табою мы рассталіся навек...
1946
У ТАЙЗЕ
На сьвітаньні ў шэрай стыні
Устае марозны дзень.
Рогі на сьпіну закінуў
І бяжыць тайгой алень.
Змоўкне хруст у стылых нетрах
Прыпыніўшы раптам бег,
Ён абнюхвае паветра,
Капытом б’ючы аб сьнег.
Ловіць шолах таямнічы
Ён над мёртвай цішынёй:
Ці не ходзіць паляўнічы
Тою дзікай стараной?
Цішыня. У сінім ранку
Расплываецца туман,
Лашчыць храпы дым з ярангі –
Блізка дзесь качэўны стан...
Стрэл! Упаў ён на калені,
Сьнег зачырванеў крывёй,
І сьмяротны крык аленя
Аглушыў тайгі спакой...
Я прайду і не загіну
Сьцежкай гібельнаю той.
Меціць шлях на сьнезе сінім
Водбліск зьнічкі залатой.
1946
* * *
Дождж ідзе, і на сэрцы маркотна,
І душы не хапае спакою...
Гэта восень майстэрскай рукою
Тчэ з туманаў сівыя палотны.
Нашаптала яна ў вечар змрочны
Невыразных здагадак аповесьць,
Каб, як грэшніка, клікаць на споведзь
У дванаццаць гадзін апаўночы...
Ападае пажоўклае лісьце:
Узьняўшы ўгору стамлёныя рукі,
Паскідалі, застыўшы без руху,
Тапалі залатыя маністы.
Гэта ўсё мне ў самоце здалося,
Гэта, выплыўшы з пены туману,
Нашаптала мне словы падману
Дажджавая бяздомная восень...
1946
* * *
Верас рыжаваты
Сьцелецца між гор.
Залатыя шаты,
Восеньскі убор!..
Крык гусей гартанны
Кліча холад сьцюж,
Плаваюць туманы
Па лядку калюж.
Па імшарах топкіх —
Журавінаў жар,
Хутаюцца сопкі
Наміткамі хмар.
Пунсавеюць далі,
Зьнік маскітны тлум.
...Ах, калі б ты знала
Што такое сум!..
1946
* * *
Горныя рэкі па зьвілінах рэчышч
Ліжуць гранітавы камень,
Падаюць зоры халодныя ў вечнасьць,
Небу махнуўшы рукамі.
Таюць вясёлкі ў чорных выгарах.
Сопак сьняговыя пікі
Туляць пяшчотна бялёсыя хмары,
Дню адышоўшага блікі...
Поўнач! Азёр залатая паверхня!
Цёмнай тайгі нерухомасьць!
Дзён першабытных нямая прыветнасьць,
Дальніх паходаў няўтомнасьць!
Вецер гуляе па горных цясьнінах,
Ястраб пільнуе здабычу,
Трубіць алень у гушчары прызыўна —
Самку бязрогую кліча...
1946
ВЯСНА НА ПОЎНАЧЫ
Зноў вясна. І ў гэтым сэнс
Існаваньня сьвету.
Белы заяц акасеў,
Верне дзень на лета...
Сонца шчодра прыграе
Голыя узгоркі,
Чысьціць кіпцікі свае
Чорная вавёрка...
Сабаліныя сьляды
На сьняжку расталі,
Волас з белага рудым
Стаў у гарнастая...
Сланік з-пад сумёту ўстаў,
Абтрасае гольле.
Пастрайнеў прыгожы стан
У лістоўніц голых...
А на сонцы, на груду,
Выскачыўшы з ямкі,
Паласаты бурундук
Заклікае самку.
Пра каханьне ёй пяе
Радасна і звонка...
Значыць, будуць у яе
Два ці тры дзіцёнкі...
І, адлежаўшы бакі,
Абсмактаўшы лапы,
Рушыць гаспадар тайгі,
Мішка касалапы...
Поўнач, Поўнач! Цішыня,
Веснавая гліца!..
Не змаўкаючы зьвіняць
Ключыкі-крыніцы...
Наталяў шукальнік-зух
Вамі сваю смагу...
...А за прыіскам грызуць
Грунт каўшамі драгі...
Тэрыконаў канусы
Неба падпіраюць,
Ды вясёлак паясы
У сем столак граюць...
Хараству няма мяжы,
Неба — ў сінім глянцы...
Па шлюзах вада бяжыць,
Прамывае сланцы...
Поўнач, Поўнач! Хмарак бег
Па нябёс раскошы!..
Я ж сумую па табе,
Па маёй харошай...
Сьнісься мне ты: ад красы
Я тваёй нямею...
Валасы у дзьве касы —
Залатыя зьмеі
Абвілі маю душу,
Паланілі сэрца.
Мару я адну нашу,
Каб з табой сустрэцца.
Пачакай жа трошкі хоць —
Вернецца нябога!
За другога не выходзь,
Не любі другога!
Поўнач, Поўнач! Край дзівос,
Самародкаў сховы!
Зьвёў мяне з табою лёс
На шляху жыцьцёвым.
Дружбай злучаны адной
Мы з табой, як з братам.
Залатое тваё дно
Я рукамі кратаў.
Ну, а сёньня павяло
На радкі паэта,
(Не такое гэта зло,
Скажам па сакрэту!)
Бо вясна-краса наўкол
Загуляла ліха...
...Пад кустом з бурундуком
Сьпіць бурундучыха...
1947
ЗА ДАЛЁКІМ ГОРНЫМ ПЕРАВАЛАМ
За далёкім горным перавалам,
Дзе дажджы вясновыя шумяць,
Золатавалосая казала:
“Ты вяртайся, буду я чакаць!..”
Час ідзе, а дні ляцяць, як птахі,
У далёкі твой заморскі край...
Нада мной пурга грыміць па даху,
За акном вятровы дзікі грай.
Маладосьці дні адшалясьцелі,
Пацямнеў свавольны бляск вачэй.
Я здружыўся з песьняю мяцеліц,
З белаю маўклівасьцю начэй.
Памяць сьцерла час той незвычайны,
Цеплыню тваіх сумотных слоў.
Я згубіў пярсьцёнак заручальны
Дзесьці ля Курыльскіх астравоў.
А сягоньня на чужой бяседзе
У далёкіх сіверных краях
Я прыпомніў, што сумуе недзе
Золатавалосая мая...
Ля затокі Фінскай ходзіць, можа,
Мо праводзіць вокам караблі:
“Дзе ж ты, мой харошы, непрыгожы,
На якой няходжанай зямлі?”
Што скажу сваёй забытай мілай?
Ці ж вядома дзікаму арлу,
Зьбіты куляй, дзе ён зложыць крыльле,
Паўшы ніц на вострую скалу?
Пралягла туды мая дарога,
Дзе шуміць салёны акіян.
Пакахай сабе каго другога,
Золатавалосая мая!..
1947
* * *
Вайна разьмяла нас па беламу сьвету,
І я, прычакаўшы вясну,
Схіляюся кожнаму стрэчнаму ветру,
Што вее ў тваю старану.
Жывеш ты, каханая, дзесьці далёка.
Усьлед маёй даўняй журбе
Лятуць туды птахі, гартанны іх клёкат
Нясе прывітаньне табе.
Я веру, што час нечаканай разлукі
Як злую павіннасьць прыму,
Што дружбы прыветнае цёплыя рукі
Працягнем адзін аднаму.
Калі ж яно спраўдзіцца, тое прароцтва,
І мы разьмінёмся ізноў,
Пастукае зноў да мяне адзіноцтва
Кастлявай рукою ў акно.
1947
* * *
Як хораша! Нячутнаю ступою,
Сьвітальным подыхам асеньняе красы
Ступае верасень над жоўтаю травою,
Страсаючы жамчужынкі расы...
Надзелі сопкі белыя тунікі,
Нясуць вятры адзнакі таямніц,
Па схонах гор пунсовая брусьніка
Халодным, зыркім полымем гарыць.
Скрозь пену хмар з вышыняў неабсяжных
Глядзіцца сонца ў шкло азёрных вод,
Дзе алянёнка важанка паважна
Вядзе на мяккі мох праз сіні брод.
Іду на край далёкае даліны,
Дзе чорны цень кідае гор атрог.
Яно надыдзе, скрыжаваньне ліній
Тваіх з маімі сонечных дарог!..
Чакаю я упэўнена і проста
На той, залітай сонцам старане:
Усё адно ты прыйдзеш сьветлай госьцяй
І праўду сэрца скажаш толькі мне.
Хаджу адзін па зарасьніку топкім,
Твой цень нябачна ўсьлед за мной ідзе.
На сінім крыльлі за далёкай сопкай,
Як белы лебедзь, праплывае дзень...
Як хораша! З-за цёмнага узгорка
Крадуцца прыцемкі нячутнаю хадой,
З вышынь глядзіцца ў возера вячорка,
І бляск яе зьліваецца з вадой...
1947
* * *
Каля цёмных берагоў
Сьветлаплынных рэк,
Сьвет дзіцячых чыстых сноў
Патануў навек.
У мігценьні бліскавіц,
Шапаценьні лоз
Назаўсёды ўпалі ніц
Дыямэнты сьлёз.
Сьціхла водгульле грымот.
Ачышчальны час
У нябачаны паход
Клікаў юных нас.
Мы ішлі. Не пазіраў
З нас ніхто назад,
Дождж нам вочы засьцілаў,
Біў няшчадна град...
Там, дзе ў роднай старане
Цьвіў язьмін густы,
Пацалунак першы мне
Падарыла ты...
Ды ўраган пракляты зьмяў
Наша поле й сад.
Глянуў сьмерці ў вочы я,
Выпіў горкі яд.
А юнацкіх мрояў рой
Ўсё жыве ў душы,
Абуджае ў жылах кроў,
І на той шашы,
Дзе разьбегліся ў бакі
Нашыя сьляды,
Клічуць цёплыя радкі
У даўнія гады,
Каб ажыў ружовы сон,
Поціск мілых рук,
Каб забіўся ва ўнісон
Сэрцаў перастук.
Вось таму не дам журбе
Ніць разлукі віць,
Прынясу я ў дар табе
Той агонь любві,
Што пранёс праз ураган,
Што ў агні зьбярог,
Загаіўшы шрамы ран,
Шчасьцем перамог!..
1947
СЬНЯЖЫНКА
Калі прамільгнеш ты зьнянацку
сьняжынкай-пушынкаю,
Нібы растаўшы
наперадзе ў цемры начной, —
Стукае сэрца бязладна
разьбітай машынкаю,
Пэўна, спружынка
зламалася ў клетцы грудной?!
Калі апаўночы засьнеш ты,
скруціўшыся цёплым клубочкам,
Сьмешнае нешта лапочучы
ў мяккім рахманым сьне,—
Я не засну.
Мой рахунак яшчэ не аплочаны,
Доўга бадзягам бяздомным
па сьвеце блукаць яшчэ мне.
Нібы люнатык,
па небе вачамі я гойсаю,
Дзе ўсё спрабую
знайсьці сваю зорку адну.
Хто цябе выдумаў,
зеленавокую, звонкагалосую,
Тую, хто ў гэтую зорную ноч
не дае мне заснуць?!
Сьпіш, а мне зрэнкі твае усё сьвецяцца,
сьвецяцца ў поцемку.
Некуды ў далеч ружовую
гэтак спакусна завуць...
Ходзіць марозік —
крыштальныя цінькаюць боцікі,
Срэбныя цені
па белай пустэчы плывуць...
Хочаш — прачніся.
Я склаў
табе казачку сьвежую, —
Не пра Кашчэя, —
пра горкай самоты гады,
Як над маіх летуценьняў
паветранай вежаю
Прашалясьцелі
сьмяротныя крылы бяды...
Чуецца голас твой,
поўны іскрыстых сьмяшынак.
Злучана ўсё ў ім —
і золак ружовы відзён.
Ведаю:
трэба мне ўкрасьці
не момант хвілінны,
Трэба мне ўкрасьці
вясёлку азораных дзён!
Ведаю:
трэба мне добрым, сардэчным
і ласкавым,
Дорачы ўсьмешкі,
прайсьці па зямлі да канца,
Дума аб шчасьці
каб стала
не выдумкай-казкаю,
Шчасьце людзкое
каб стала законам жыцьця.
Калі ты засьнеш,
бесклапотная, сьмешная,
мілая,
Сон прыкархне на падушцы,
нібыта варкотлівы кот,
Усё гэта шэпча мне
поўнач маўклівая, стылая,
Шолахі ветру
і лёгкіх сьняжынак палёт.
1947
НОЧ КАЛЯ КАСТРА
Расталі праменьні заходу,
І ноч апусьціла свой полаг,
Сатканы з бясконцых сузор’яў
Таемнай рукою быцьця.
Нястомны рамантык-бадзяга,
Мой друг летуценьнік-геоляг
Бяседу вядзе, а навокал
Ядлоўцу кусты шалясьцяць.
Далёкім няясным абрысам
На захадзе высяцца сопкі,
Над імі халодныя зоры
Праходзяць адвечны свой шлях.
Мы ловім крылатыя словы,
А там, над лагчынаю топкай,
Разбуджаны зьверам прыблудным,
Лятае спалоханы птах.
Бывалы разьведчык-шукальнік,
Ён ведаў цану вандраваньняў,
Высокую радасьць знаходак,
Тайгі неабдымны прастор;
Гаворыць — і з пены туманаў,
Як цені забытых паданьняў,
Выходзяць адважныя людзі —
Героі цясьнінаў і гор...
У кожным абломку пароды
Чытаў ён разгадкі прыроды,
Капаўся ў размывах далінных,
Браў пробы ў праселінах скал;
Зьбіраў залатыя пясчынкі,
Багацьцяў шукаў для народа,
Спускаўся ў глыбокія шахты,
Дзе ў кварцы пабліскваў мэталь.
І вось перад намі ўставалі
Заместа пустэльных ускраін
У бляску агнёў электрычных,
У дзіўнай красе гарады,
І беглі па нашым далёкім,
Калісьці закінутым краі
З Масквы на Далёкую Поўнач
Імклівай хадой паязды.
Мы бачылі лініі вуліц,
Дамы, і тэатры, і школы;
Адолеўшы клімат суровы,
Квітнелі густыя сады,
І людзі адважнага роду
Выходзілі з шахт і са штолен,
У скарбніцу маці-радзімы
Прыносілі працы плады.
І там, дзе па водмелях рэчак
Блукаў адзінокі старацель,
Шукаў выпадковага шчасьця,
Няўдачы свае клянучы,
У новым, залітым агнямі,
Прасторным шахцёрскім палацы
З хлапцамі гарняцкаю славай
Дзяліліся барадачы...
...Срабрыстай істужкай на ўсходзе
Сьвітаньне нясьмела ўставала,
Дыханьне кароткага лета
Кранала сваім халадком...
Мы ведалі, кожны па-свойму,
Што сьвет наш збудован трывала,
Што шляхам, хаця і нялёгкім,
Мы цьвёрда да шчасьця ідзём.
Быць можа, наіўныя ў марах,
Спляталі мы ў некалькі столак
Прыгожую выдумку казкі
З суроваю праўдай жыцьця?!
Няхай сабе! Мару, якую
Раскрыў нам рамантык-геоляг,
Не мы, дык другія такія ж
За нас давядуць да канца!
1947
* * *
Прамільгне відовішча залётнае,
Зрушыць думак гулкі разнабой.
Хутка, хутка птахі пералётныя
Праляцяць бясшумна над табой!
Сьнег засыпле белаю парошаю
Сьцежак сьлед, пракладзены ў трысьці.
Удваіх з табою нам, харошая,
Разам той дарогаю прайсьці.
Паглядзі: ў стаўках паміж асокамі
Табуном зьбіраюцца чыркі.
Шчасьце наша ўецца гордым сокалам,
Вадаспадам пеністай ракі...
Пранясём яго над пераваламі,
Па сумётах зьвілістых дарог.
Хрышчана агнём яно, трывалае,
Перш чым узысьці на наш парог!
1947
ТРЫ ШАХЦЁРЫ З ТАГО СЬВЕТУ
Нас трое ў шахце засталося,
Абвал загнаў у пастку нас.
Ягоны гулкі адгалосак
Прагрукатаў і раптам згас.
Зьляглася глыбамі парода,
Агеньчык лямпачкі патух.
Глытай ты рэшткі кісларода,
Грызі зубамі мерзлату!
Густая цемра. Стаў магілай
Для нас, жывых, глухі забой.
Ці хопіць мужнасьці і сілы
Стрымаць тугі сьмяротнай боль?
Дык што ж? Сядзець? Лічыць хвіліны?
Чакаць пакорліва канца?
Скупыя на сьлязу мужчыны,
Спазналі мы цану жыцьця.
Не! Ці затым гады чакалі
Нас сем’і, родны кут, цяпло?
Пакуль трымаюць рукі кайлы,
Прабіцца, што б там ні было!
Згубіўся час у цемры чорнай.
А што наверсе? Ноч ці дзень?
Траім ахвярам непакорным
Жыцьцю рахунак сьмерць вядзе.
Расла упартасьць паміж намі,
Сьціскалі моцна зубы мы:
Пароду ўпартую, як камень,
Крышылі кайлы і ламы.
Мы не адны. Мы цьвёрда зналі,
Што там — у шахце й на гары —
За нас упарта ваявалі,
Ішлі на выручку сябры.
Мы аклікалі іх — ні гуку.
Перасыхаў ад смагі рот.
Смылелі змораныя рукі,
І цёк па целу ліпкі пот.
Ад кіслароднае нястачы
У горле клекатала кроў,
Надзея кволая на ўдачу
То гасла, то гарэла зноў...
На трэці дзень былі адбіты
Мы з мёртвай хваткі небыцьця.
...Я слаўлю дружбу, што здабыта
Цаной высокаю жыцьця!
1947
ПАЎНОЧНАЯ РАПСОДЫЯ
Там, на прыіску гэта было
У мінулым ці ўчора.
Усё роўна.
Сьвітанак, як сёньня,
Празрысты наскрозь,
Ружавеў на усходзе,
Залаціў спахмурнелыя горы,
Прахалоду з распадкаў
На крылах нябачаных нёс...
Там, на Поўначы,
Лета ішло
Па лагчынах нясьмела,
І, асьлепшы ад сонца,
Рыдалі ў міжгор’ях сьнягі...
Крадучыся
Прыходзіла ноч
На гадзінку,
Ўся ў белым,
І сінеча
Рассоўвала зноў
Даляў тых берагі...
А ў імшыстых нізінах
Цьвіла-зацьвітала марошка,
Ды струменьні пазвоньвалі
На перакатах рачных...
Ах, каварства пачуцьцяў,
Не ў час ты дало нам падножку,
Закруціла не ў час
Неадольным парывам адным!
Мы блукалі над карстам.
І з пашчы яго патыхала
Вечным холадам
Вечна таемных глыбінь.
Мы блукалі
За даўнім,
Зарослым травою,
Адвалам,
І вятрыска, ласкавы,
Гарэзны,
Твае валасы церабіў...
Колькі дзіва было
У той дзікай красе першароднай!
Нават шчасьце,
Нясьмелае наша,
Схавалася ў сэрцах глыбей...
Бурхала, Бурхала,
У струменьнях тваіх срэбраводных
Недамовак таемнасьць
Пакінь назаўсёды сабе!
Не кіпеньне ў крыві
Маладосьці запозьненай нашай,
На узгорнай сьцяжыне
Зьнянацку нас разам зьвяло.
Гэта сталасьць дасьпелая,
Шчырасьць, адкрытая насьцеж,
Лебядзінае песьні
Ў палёце апошнім крыло!
І не іскры агню
Палымнелі ў вачах тваіх карых,
А пад сонцам няяркім
Праменнага дню цеплыня,
А вячорнага захаду
Адпалымнеўшыя мары,
А пасьлянавальнічных
Празрыстых яснот
Чысьціня!
Там, на прыіску гэта было:
Купал неба блакітны
Абярнуўся халодным каўшом
Над дрымотнай зямлёй...
Хай жыве ў нашых сэрцах,
Як сон незабыўны й нязбытны,
Тое сьветлае,
Што нас міжвольна
Аднойчы зьвяло!
1947
НА ПЕРАВАЛЕ
На перавале вецер сьвішча,
А там далей, на даляглядзе,
На лета жоўтым папялішчы
Зямлю скупое сонца гладзіць.
Гляджу зачараваным вокам
З высокай стромкае вяршыні,
Нібы шукаю дзён вытокі,
Заканамернасьці прычыны...
А ўнізе — шахты, ляск лябёдак,
Гул транспарцёраў, шум насосаў,
Адвалы горнае пароды
І галасоў рознагалосьсе...
Далёкіх выбухаў уздрыгі
Трасуць зямлі глухія норы,
Паўночных хмар сівыя крыгі
Плывуць спалохана за горы...
Калішні край пустэльні белай,
Што ведаў толькі грому грукат,
Праз небыцьця водападзелы
Жыцьцю прасьцёр асілка рукі.
Стыхій зьдзічэламу ігрышчу
Ўладар зямлі гаворыць: годзе!
...Над лета жоўтым папялішчам
Скупое сонца нізка ходзіць.
1948
* * *
Калі, як сёньня, мне не сьпіцца,
Яна ўстае на поўны рост,
Ноч — чорна-бурая лісіца,
Распушыўшы стракаты хвост.
Зачараваны, як люнатык,
Пакорна ўсьлед за ёй іду,
А зор алмазныя караты
Вісяць у сопак на віду.
Праз халаджавы гэты накіп,
Праз бездань вышыні і мар
Бяздомны месяц, як сабака,
Паўзе у заканурак хмар.
А там, над веліччу сусьвету,
Над акіянамі жыцьця
Такія ж, можа, ходзяць ветры,
Такія ж зоры шалясьцяць.
Ты недзе блізка. Чую. Веру.
Ты йдзеш ад тых далёкіх веж.
І проста з сэрца на паперу
Крывінкамі сачыцца верш...
Калі ж растаюць ночы здані,
Заб’ецца ў шкло акон прамень, —
Пайду вітаць прыход сьвітаньня,
Пайду страчаць наступны дзень.
1948
* * *
Ну вось і ўсё. З табой мы квіты,
Не пераступіш рубяжы.
Мне ахвярованую літасьць
Ты для другіх паберажы.
Красы адцьвіўшая прынада
Крылом надзей не закране,
Ні жаль, ні позьняя спагада
Не верне страты гэтай мне.
Але, багатая ўспамінам,
Душа імкнецца да цябе:
У край, дзе шэпча ціхай плыняй
Рака цудоўны сказ вярбе.
Дзе абуджае лісьцяў веча
Вятроў запозьнены парыў,
Дзе чорны кот — пушысты вечар –
Мурлыча казку да зары.
Той, што на першым перагоне
Клаў чорны сьлед на белы сьнег,
Той, што на полацкім пэроне
Дарогу нашу перабег.
Згасае дзень. У цёмным царстве
Лаўлю твой зірк між чыстых зор,
Дзе ночы чорнае знахарства
Пляце з надзей складаны ўзор.
1948
* * *
Дзень канаў урачыста. Пунсовай крывёй
Ён па кроплі сьцякаў над зямлёю пукатай,
Гас адсьвет яго кволы дугою крывой
Над сьцюдзёнай вадою рачных перакатаў.
Па нябожчыку сумна тайгі глухамань
Зашаптала трывожныя пацеры жалю,
Белым покрывам поўз па нізінах туман,
Раўнадушная поўнач зямлю абкружала.
Нібы ў памяць аб ім, расьсякаючы змрок,
Пала ўніз агнявая сьляза мэтэора
Ды у сьвету старога адзін валасок
Пасівеў у чарнявым надхмарным праборы
1948
* * *
Я сьпяшаўся. Я бег. Я, стамлёны зьнямогаю,
Піў нагбом са студзёных крынічак ваду.
Дзень, задушаны цемрай, зьнікаў за атрогамі,
Перш чым выгнаць на пашу зарніц чараду,
Перш, чым я перакатамі, кручай, разлогамі
Да цябе аднае сваю сьцежку знайду...
Я сьпяшаўся. А зоры ўставалі над кручамі,
Мая сьцежка лягла над абрывамі скал...
Я зірнуў табе ў вочы, няведаньнем змучаны,
Не знайшоўшы таго, што так прагна шукаў.
І тры дні і тры ночы сабакам прыручаным
Не зьбягала за мною туга з ланцужка...
1948
РАЗЬВІТАНЬНЕ
Пад сонцам высокім
Срабрыстаю птушкай
На захад, на захад
Ляціць самалёт...
Бывай, маё шчасьце,
Ні болю, ні смутку
У сэрцы, працятым
Табой навылёт.
Над горнай градой,
Над тайгой і над стэпам
Твой шлях пралягае
Далей і далей,
А я застаюся
На ўскраіне сьвету,
Дзе сьнег замятае
Маленькі твой сьлед.
Плыве самалёт
У блакітнай прасторы,
І горы, і рэкі
Мільгаюць пад ім.
Цябе я убачу
Не скора, не скора,
А можа, не ўбачу
Ніколі зусім.
Гарняцкую долю
І сьціплую славу,
Пачэсную, цяжкую
Працу сваю,
Як песьню, праношу
Праз штрэкі і лавы,
Як мужнасьці песьню,
Я ўголас пяю.
Грымяць малаткі,
Працінаючы ўрубам
Упартых парод
Непадатлівы пласт.
Мацнее ў рабоце
Мужчынская дружба,
Трывала і мужна
Згуртоўвае нас.
Паўночнай зары
Ружаватая сьцюжа
Праменьнямі мосьціць
Дарогу к вясьне,
Сыходзяцца людзі,
І любяць,
І дружаць,
Як водзіцца ў сьвеце
Ў любой старане.
Бо сэрца не камень,
І цёплая ласка,
Як хлеб наш надзённы,
Патрэбна яму.
Так ты прамільгнула
Вясёлаю казкай,
Як вецер вясны,
Што праводзіць зіму...
Што ж, мілая, зробіш,
Што ж, мілая, скажаш,
Калі аддзяляюць нас
Тысячы вёрст?
Я працы, турботаў
І шчасьця паклажу
Нясу, не сагнуўшыся,
Людзям наўпрост.
Я вершы пішу
Пасьля зьмены на шахце,
Хоць гул аманіту
Стаіць у вушах.
Здаецца мне,
Крок твой
За шыбай прашастаў
І ціха гаворыць
З душою душа...
І сьвет велізарны
Прыціх на хвіліну,
І посьвіст шалёны
Спыніла пурга...
Ты сьпіш ціхамірна
Пад небам Айчыны,
І месяц, як кот,
Прыкархнуў у нагах...
Што ж, мілая,
Усё можа стацца на сьвеце,
Здалёку памылкі
Яскравей відны.
Я рад, што жывём
На адной мы плянэце
І дыхаем
Чыстым паветрам
Адным.
1948
СТАРАЦЕЛІ
Хадзілі па сьледу зьвера,
Здабычу сваю шукалі,
На громам пасечаны бераг,
Маланкай пабітыя скалы.
Над скрэсьленым тварам вечара
Вісеў фіялетавы купал,
І з пасткі халоднага глетчара
Струменьчыкі біліся скупа.
А вецер з душой непрыкаянай
Еў вочы прыгарам горкім,
І кедрык, задушаны камнем,
Туліўся на голым узгорку.
Упартыя, сьцежкай зьвярынай
Па краю зарослага кратэра
Спускаліся ў лона даліны
Крылатай надзеі старацелі.
Зьвінелі сталёвыя кайлы.
Быў дзень, як хвіліна, кароткі...
Як сонца асколкі, ляжалі
На донцах бутар самародкі...
І гордыя шчасьцем удачы,
Знаходкаю гордыя плённай,
Лічылі, што лёс яе значыў
На лініях цёплай далоні...
...Далёкія дні і падзеі
Так многа душы маёй значаць!
Я знаю: чакае надзея
Мяне з самародкам удачы...
1949
ТРЫТОН
У таўшчыні пластоў палеагена,
У амярцьвелай глыбіні мярзлот
Загінула калісь вякоў стварэньне —
Жыхар трацічных цёплых вод.
Гадоў мільёны зьбеглі ў небыцьцё,
Вятры, ільды крышылі ў друз і шчэбень
Кару зямлі. Сваёй чаргой жыцьцё
Ішло пад ясным і халодным небам.
Над роўнядзьдзю застыглае зямлі
Ўздымаліся гарачыя вульканы,
І нежывыя пусткі зноў жылі,
І рэкі йшлі ў абдымкі акіянаў.
На перагноях тых далін і рэк
Зашумавалі папараць і травы...
Тады прыйшоў магутны чалавек
Вяршыць закон жывой і творчай справы.
І загрымелі выбухі ў гарах,
Праз першабытны лес прайшлі прасекі.
Так узьнялася над зямлёй зара
Непераможнай сілы Чалавека!
...Яго знайшоў я ў слоі белых глін
І кінуў у ставок, зарослы мохам,
І ён ажыў пад сонцам і паплыў.
Далёкі госьць далёкае эпохі!
Блішчаў на сонцы золатам лускі,
Глядзеў у твар нябачанаму сьвету.
І я, пераступаючы вякі,
Убачыў яву зьдзейсьненае мэты:
Усё падуладна волі Чалавека —
Заканамернасьць сьмерці і быцьця:
Ён пераможцам выйдзе ў бітве з векам
Свайго недаўгавечнага жыцьця!
1949
* * *
Гарыць тайга.
У сінім дыме
Здалёк паблісквае рака.
Над кедрачамі маладымі
Узьнята полымя рука.
Скрозь хмары дыму, як з туману,
Глядзіць барвяны сонца дыск,
І далятае пах смаляны
І чадны гар да нас сюды.
Адбіць агонь цаной любою
Мы выйшлі ўсе да аднаго,
І кожны крок мы бралі з бою
У пекле чортавым яго.
А ён змагаўся не на жарты,
Кідаў у твар удушша чад,
Пакуль пад націскам упартым
Не павярнуў ад нашых хат.
І тлелі чорныя выгары
Там, дзе кіпеў гарачы бой,
І гул зьнішчальнага пажару
Ішоў далёкай стараной.
Калі ж набраклай хмары вымя
Лінула дожджыкам густым,
Над кедрачамі маладымі
Яшчэ курыўся едкі дым.
1949
СЛАНІК*
Жыхар тайгі, ўладар бясконцых сопак,
Вечназялёны, вечнамалады,
Здружыўся ён з марозамі і сьпёкай,
Знаём яму пажараў горкі дым.
Даў прашчур-кедр яму такую долю:
Ні пышнае кароны, ні ствала.
Ідзе зіма — ён гольле сьцеле долу, —
Хай саграе халодная зямля!
Гудзе завей паўночнае насланьне,
Кладуць вятры сумёты на сумёт,
Пад сьнегам дрэмле неўміручы сланік,
Вясновых дзён пільнуючы прыход.
Ці раз цябе, палярніка, касіла
Дарогі змора папалам з цынгой?
Ты ажываў, п’ючы жывую сілу, —
Яго смалы гаючае настой.
Павее першым подыхам прадвесьня,
Праводзяць крыкам кедраўкі зіму, —
І ўжо яму пад сьнежнай коўдрай цесна,
І ўжо няймецца ў цішыні яму.
Ён устае, да сонца ўзьняўшы рукі,
Зьляжалы сьнег страсаючы, як сон.
І прэч бягуць упоцем завірухі
Пад дружным націскам наступных дзён.
Ці ж мы, сябры, не йшлі пад шум завеяў,
Схаваўшы ў сэрцы шчырасьць пачуцьця,
Насустрач дням нябачаных падзеяў,
Насустрач сонцу праўды і жыцьця?
1949
* Сланік — карлікавы кедр. На зіму сьцеле гольле долу; прадчуваючы вясну, узьнімае яго з-пад сьнегу насустрач сонцу.
РУЖОВАЯ ЧАЙКА
Праплывае ўдалеч белых хмарак стайка,
Дагарае дзень аранжавым сьвятлом.
Распасьцерла крыльле ружовая чайка
Над вадой сьцюдзёнай рэчкі Амалон.
Блізка тае плыні асакі ручайкі
Слаліся пад ногі зморанай хадзе.
Пераліўным пер’ем ружовая чайка
Непаўторны цень губляла на вадзе.
Я блукаў па сьвеце. Дудкай-самаграйкай
Услаўляў жыцьця зямное хараство.
І таму, спаткаўшы ружовую чайку,
Адхіліў убок я варанёны ствол.
У наносах галькі, у жвірах затокі
Я шукаў чароўны камень-самацьвет,
Сябраваў з вятрамі, ваяваў са сьпёкай,
І дажджы касыя мой змывалі сьлед.
Асалоду ўдачы мне дарыла дайка —
Выкапень багаты я ў руках трымаў.
Паднімаў я вочы — ружовая чайка
Падала насустрач з-за махрыстых хмар.
Ты скажы мне, хто ты? Першатвору зданьне?
Зарыва асколак? Золаку сьвятло?
Можа, пралілося бліскавіцы зьзяньне
Водбліскам халодным на тваё крыло?
Падсьцярог я чайку ў зарасьніку вогкім.
Не здружыўся з клеткай ружакрылы птах:
Зьнік дзівосны колер успамінам лёгкім,
Казачнай маною на маіх вачах.
Ці не так юнацтва белых Хмарак стайкай
Праплыве і сталасьць пасярэбрыць скронь?
Толькі часта будзе сьніцца тая чайка
Над вадой сьцюдзёнай рэчкі Амалон...
1949
* * *
Выпадкова зірні у глыбокі калодзеж,
І пабачыш у зрэнцы яго трапяткой:
Жоўты клён мігаціць акварэляю Клода,
Быццам схоплены воблака белай рукой.
Так у вочы твае, нібы ў цёмны калодзеж,
Я зірну і адчую ўсім сэрцам сваім,
Як сама ты дзівоснаю фрэскаю Клода
Адаб’есься ў захопленым зроку маім.
1949
ПЕСЬНЯ
Ружавее неба ўранку на зары,
Гоніць хмаркі-лебедзі ветрык угары,
Гоніць хмаркі-лебедзі вецер-сьнегавей,
Дзе мая адзіная ў церамку жыве...
Вочы яе карыя зорачкі ярчэй,
Бровы яе тонкія, не знайсьці танчэй...
Тапалінкі стромкай стан яе зграбней,
Голас яе звонкі паланіў мяне...
Ты скажы мне, сонейка, чысты мой крышталь,
Як мне к твайму ганачку сьцежку пратаптаць?
Я прыйду па золаку ў палісаднік твой,
Стукну ў аканіцу праваю рукой.
Выйдзі, мая ластаўка, выйдзі, не тамі!
К сонейку вясноваму вочы паднімі.
Ветрык твае плечы ласкай ахіне,
Слоўца запаветнае за мяне шапне,
Тое, што нашу на сэрцы я даўно,
Тое, што сказаць магу табе адной!..
1949
ЗАПАЛЯР’Е
Гасьне прысак зьмярканьня,
Дачаснаю цемрай задушаны,
Поўнач — сьцюж валадар —
У свае уваходзіць правы.
За сьцяной галасы
Ці то водгалас спрэчак прыглушаны.
Б’ецца злосна ў замёрзлыя шыбы
Віхор сьнегавы.
Нечы голас прастуджаны
Мкнецца асіліць завею:
“...Адчыні ты паціху калітку...” —
Раве ў цемнаце.
Я ламаю алоўкі,
А ён, адурэлы, шалее:
“...І ўвайдзі ў ціхі сад...
...Увайдзі ў ціхі сад ты, як цень...”
Гэта ён, гэта ён
Маіх мук, маіх пошукаў сьведка,
Што стаіць на паліцы ў кутку
Гукавержац-вулькан,
Хоча ўпэўніць мяне,
Што вясною прыгожыя кветкі,
Што дарогі мае —
Толькі пыл, ды туман, ды бур’ян...
Хлусіць той барытон...
Нездарма я страчаў непагоду
Твар у твар,
Каб ясьнелі наступнага чыстыя дні.
Так, напэўна, пілёт
Галадуе без кіслароду,
Каб узьняць самалёт
Да нябачанай вышыні...
Я не госьць на зямлі, —
Гаспадар і шукальнік старанны.
У глыбінях мярзлот,
Захаваных яе таямніц
Я багацьці знаходжу,
Я ў белых сьнягоў акіяне
Не трымаю пазнаньня
У рамках даступных граніц...
Гэта мне, гэта мне
Белым крыльлем махаюць завеі,
Да мяне белы коньнік зімы
Мчыць па белым кані...
Для мяне, для мяне
Дзень палярны ўрачыста сьвятлее,
Для мяне ручаямі вясна
Несьціхана зьвініць...
Кожным нэрвам і мускулам,
Кожнай пульсуючай жылкай
Урачыстага поступу часу
Я рухі лаўлю.
Акрылёны упартаю верай,
Дужэй за асілка —
Чалавек, што заклікан
Нашчэнт перайначыць зямлю.
Песьнапеўца жыцьця
І глыбіняў падземных геоляг,
І палацаў паветраных
Муляр і інжынэр,
І душы чалавечай
Канструктар руплівы й вясёлы, —
Я ў наступнага крыл
Не бяру напракат, напавер...
Я ў наступнае йду,
І палярная ноч ружавее,
І з-за сопак сьцюдзёнае сонца
Мне сьвеціць у твар,
Я іду — і пад ногі
Пакорна кладуцца завеі,
І ўцякаюць спалохана
Зграі пашарпаных хмар...
1949
МАЛАДОСЬЦЬ
Памахала белаю хусьцінкай,
У дарогу доўгую праводзячы...
Дзе ты, дзе, знаёмая мясьцінка,
Дружбакі, таварышы і родзічы?
Павядуць гаворку колы з рэйкамі,
Пабягуць назад станіцы, станцыі,
Стане сонца высака над рэкамі,
Прыпадуць вятры да кручаў сланцавых.
Стэп шырокі вынікне зьнянацку,
Паплыве міраж у сінім марыве...
О, пара шчасьлівага юнацтва
З непаўторнай сонечнаю мараю!..
Для яе зямля прыбрана ў шаты
У пахмурны дзень і зорнай поўначчу.
Камсамольцы ехалі на шахты
У нязнаны край суровай Поўначы.
Час праходзіць. Маладосьць мужнее.
Надыходзіць восень з журавінамі.
Дажынаюць сноп апошні жнеі
Дзесь далёка за гарамі сінімі.
Дзесь далёка на праспэктах Менска
Ходзіць-бродзіць тая русакосая,
Што хлапцу ад самага дзяцінства
Стала самай лепшай і харошаю.
Асыпае верасень марошку,
Залаціцца стромкая лістоўніца.
Ходзіць хлопец засмучоны трошку —
Дарагою думкай сэрца поўніцца.
Прыйдзе час і прыйдзе тваё шчасьце,
Аб якім так многа марыў некалі!..
...Клець ляціць насустрач цёмнай шахце,
Ён праходзіць вулачкамі-штрэкамі.
Грукацяць па штрэках ваганэткі,
Угару бягуць па тэрыконіку,
Да нябёс растуць адвалы-сьведкі,
Камсамольскіх спраў жывыя помнікі.
Вечар. Сьвята ў клюбе. Дзень шахцёра.
Ён жа ў дружны круг зусім не рад ісьці,
Бо не можа падзяліцца скора
Ён з табой сваёй высокай радасьцю.
Прыяжджай жа з першым параходам!
Раніцой асеньняю празрыстаю
Будзе ён чакаць цябе на сходнях,
Будзе ён чакаць цябе на прыстані.
Ясны шлях. У сьветлыя азерцы
Паглядаюць стромкія лістоўніцы...
Гэта шчасьце, калі сэрца з сэрцам
Дзень у дзень адною думкай поўніцца!
1950
* * *
Над бухтай шторм. Над Сусуманам сьцюжа.
На Калыме лядовая шуга.
Шукаў цябе па ўсёй зямной акрузе,
Скупую памяць шчыра зьберагаў.
Трывогі боль зьмяняў цяплом надзеі,
А перашкоды браў цаной любой.
Дажджы, вятры, палярныя завеі
Не аднялі, не здужалі любоў.
Усё жыцьцё — з сустрэч і разьвітаньняў.
Хай гэтай ночы, ад усіх адной,
Цудоўнай дзівай запалярных зьзяньняў
Быць асьляплёнай так, як я табой!
1950
* * *
Ноч. Пад сузор'ямі Стажараў
Маўчыць зямля ў нямой цішы.
І дым таежнага пажару
Зьмяшаўся з горыччу душы.
І вабіць ночы гэтай морак
Да берагоў далёкіх рэк,
Дзе ў грудзі непрыступных гораў
Ўразаецца упарты штрэк.
Туды, дзе сіла чалавека
Перамагла цьвярдынь зямлі,
Дзе людзі сьветлыя прасекі
Насустрач сонцу павялі,
Туды, дзе я змагу адолець
Нямую сілу чар тваіх,
Дзе думкі вяжуць з нітак болю
Неразьвівальныя страі.
Ды злая сіла прыцягненьня
К табе мацней усякіх чар,
Далёкі друг майго натхненьня,
Мой спадарожнік даўніх мар!..
Ноч. На другім канцы паўшар’я
Ты сьпіш, і поўначы навой
Вачмі халоднымі Стажараў
Бяздумна сон пільнуе твой...
1950
* * *
У сіняй вокладцы блякнот.
А ў ім душа мая з табою,
А ў ім задум маіх узьлёт
І ў вершах сьлед твае любові.
Гартаю цёплыя лісты
І не магу ніяк уцяміць:
Ну як магла забыцца ты
Пакінуць мне сябе на памяць?
1950
АРЛАН
Лунаў арлан над сопкай беласьнежнай,
Дзе сонца, ў вочы блікамі б’ючы,
Сьляпіла пільны зрок арліны.
Яго ўсё вабіў акіян бязьмежны,
І бліскавіцы грозныя мячы,
І дзікія міжгорныя лагчыны.
І, ўзьняўшыся да краю хмары срэбнай,
Ён крыльле белае над сьветам распластаў,
Пільнуючы нядбайную здабычу.
А дзесьці там, між сланцаватых рэбраў,
Ля выемкі бясцэннага пласта
За ім сачыў здабытчык-паляўнічы.
І грымнуў стрэл. І вось шпарчэй, чым камень,
Паў белакрылы на скалу арлан
З асколкам неба ў воку ашклянелым...
...І мне знаёма рызыка шуканьняў,
І самародкаў рэдкасны паклад,
І ўзьлёт увысь, і ў бездань крок нясьмелы...
Адно нязьменна: вечны рух наперад,
І мараў раззалочаны сьпічак,
І радасьць лёту думкі белакрылай...
Таму лаўлю жар-птушкі цуднай пер’е,
А сам нашу, пакуль жывы, ў вачах
Асколак неба бацькаўшчыны мілай...
1951
ДВА БЕРАГІ
Край зямлі. Узьняўся цёмны бераг,
Як уцёс над плынямі пратокі.
Тут праходзіў мараплавец Берынг,
Кладучы ў нязьведанае крокі.
Білі злосна штормы ў грудзі брыга,
Паласкалі ветразі шалёна.
У набег ішлі на поўдзень крыгі,
І тады мацнеў сьвяжак салёны.
Праляталі нізка альбатросы,
Узьнімалі чайкі лямант дзікі,
І сьвятло халоднае лілося
У акіян Лядовы і Вялікі.
Жартавалі хвалі з берагамі
У хвіліны бурнага прыліву.
Шлях праклаў паміж мацерыкамі
Сын Расіі, горды і шчасьлівы.
Тут цяпер на беразе высокім
Слаўных продкаў малады нашчадак
У сівыя далі строміць вока —
Сьцеражэ спакой на даляглядзе.
Бачыць ён, як скрозь бурунаў пырскі,
Скрозь прыбой, што ўдзень і ўноч грукоча,
Адплываюць казакоў сібірскіх
На той бок пад ветразямі кочы.
І на месцы, дзе спраўляў ігрышчы
Дзікі вецер з берагоў Юкона,
Вырасталі сьцены гарадзішчаў,
Зелянелі першыя загоны.
Красавала буйная пшаніца
Забайкальскай добрае пароды,
І з братамі рускімі радніцца
Йшлі плямёны гордага народа.
Ды зайшло над тою дружбай сонца,
Прыкрасьць труціць сэрца горкім зельлем:
Губэрнатар — выпладак саксонскі
Распрадаў чужынцам нашы землі.
Так лягла мяжа сярод пратокі,
Дзе праходзіў мараплавец Берынг.
...Малады салдат не зводзіць вока —
Сьцеражэ Айчыны родны бераг.
1953
ГАРБУША
Ламала сонца лёд за белым молам,
Да гнёздаў леташніх вярталіся шпакі,
Зімовы сон скідала рэчка Ола,
Са звонам з гор зьбягалі раўчукі.
Туман туліўся нізка да затокі,
Дзе кананадай грукалі ільды,
Нібы з нябёс спусьціліся аблокі
Папіць яе сьцюдзёнае вады.
Луналі нізка чайкі ў акіяне,
Дзе густа йшлі гарбушы касякі
Да мутных водаў прэснага лімана,
Да рэчышча разбуджанай ракі.
З затону ў мора выйшаў першы сэйнэр,
Лавіруючы ўмела паміж крыг,
І нёс смаляны подых брыз вясеньні
З праталін чорных скал берагавых.
І вось ужо адкрытая прастора,
Там-сям, як лебедзь, айсбэрг праплыве...
А песьня льецца, льецца ў такт матору,
Якую склаў марак або лавец.
О мора! Хвалі беглай прахалода!
Бясконцы рокат, несьціханы шум!
Палоньнік твой — хто раз табой валодаў,
Хто раз спасьціг глыбінь тваіх душу!
Тым часам — стоп! Матор ураз заглушан.
Палундра! — зьверху. Шлюпкі — на вадзе.
Ідзе нястрымнай безьліччу гарбуша,
Насустрач нам лявінаю ідзе.
Грымяць лябёдкі — і за бортам сетка,
І рабізной на хвалях — паплаўкі.
І вось кавалак касяка адсеклі
Для першага пачыну рыбакі.
Яна ж, прайшоўшы морам больш паўсьвету,
У вусьце рэчак рушыць напралом,
І дыбіцца рака у руху гэтым,
Нібы ў вясновы гулкі ледалом.
На мелкаводзьдзе, дзе асокі шэлест,
Цераз каменьне, ў зацішак заток,
Нібы на штурм, яна ідзе на нераст
І мрэ, ікру адклаўшы на пясок.
Тады птушыны гоман над ракою
Удзень і ўноч ірве нямую шыр,
З гары мядзьведзіца сьцяжынкаю крутою
Паважна йдзе на той хаўтурны пір.
А там, дзе неба з морам стужкай сіняй
Зьлілося, ўдаль плыве рыбацкі флёт...
Так пачыналася вясновая пуціна,
Так сустракалі мы вясны прыход.
1953
БУРХАЛА
Па-якуцку Бурхала — шпаркая рака.
Мітусіцца паміж гор срэбраны рукаў...
А над ёй вясна ідзе подыхам вятроў,
А за ёй тайга гарыць полымем кастроў.
Над далінай па начах — камарыны звон,
А за ёй гара Марджот, дальні Аймякон.
Па-над прыіскам плыве дымчатая ноч.
Заглядаўся часта я ў залатое дно.
Думаў, шчасьце я сваё на тым дне знайду,
Смагай змучаны, я піў той ракі ваду.
Ў грудзі сланцавых парод прасякаў забой,
Клаў у скважын жарало агнявы набой.
У правалы, пад зямлю, у глыбокі карст
Апускаўся, каб знайсьці багацейшы скарб.
Ды знайшоў яго не там, дзе даўно шукаў:
Каля рэчкі Бурхалы я цябе спаткаў.
Кроў у жылах — не вада, сэрца — не скала,
Да яго патайны ход ты сама знайшла.
З той пары згубіў спакой ды зазнаў бяды
Каля вышак буравых майстра малады.
Паміж скал крутых блішчыць срэбраны рукаў,
Па каменьчыках зьвініць Бурхала-рака...
1953
ЗАЛАТЫ АЛЕНЬ
Легенда
Доўгі шлях у падарожжы
Да шляхоў Эгвекінота:
Сьнегавое бездарожжа,
Запалярная цямнота.
Ні лясоў, ні гор абапал,
Толькі сьнег ды сьнег бясконца.
Ноч схапіла сонца ў лапы,
Ноч схавала недзе сонца.
Толькі даль імжыць пургою,
Туманы ляглі заслонай,
Цішыня над пусткай тою
У бяздоньні белым тоне...
...Вось і ўсё. Канец ухабам.
Аганькі насустрач воку.
Цеплынёй прынаднай вабіць
Дом на вуліцы шырокай.
З гаспадыняю лагоднай
Адбываецца знаёмства...
Быў бы ты жывы, Джэк Лёндан,
Наглядзеўся б цудаў мноства!
У дамах Эгвекінота,
Што як горад стаў над пусткай,
Ты б убачыў не галоту,
Эскімоскае дзікунства.
Ты б убачыў лёс народа,
Што ідзе дарогай шчаснай,
Пастухоў-аленяводаў,
Ўладароў зямель калгасных...
...Гаспадар кідае ў сені
Збрую, хутры і кухлянкі,
Ў тундру ён пусціў аленяў
Папасьціся на палянку.
Хоць бы што ім сьцюжа тая,
Невядома ім і смага, —
Сьнег капаюць капытамі,
Здабываюць хрусткі ягель.
У камінку вугаль тлее,
На стале дымяцца стравы,
Гаспадар садзіцца зьлева,
Гаспадыня стала справа.
Цень ад лямпы на абрусе
Сьцелецца ажурным кругам.
Госьць з далёкай Беларусі
Стаў для чукчы лепшым другам.
Так няветлівая тундра
У дарозе дружбу родзіць.
Ад дзядоў да ўнукаў мудры
Той закон жыве ў народзе.
Ці сьняданьне, ці вячэра
Госьцю трошкі неуцямна:
Ўдзень і ўноч пад небам шэрым
Льецца зморк сьвінцова-цьмяны.
За акном гуляюць ветры,
Дзесьці ў сьнег упала зорка...
Курыць люльку чукча ветлы.
Задушэўная гаворка,
Як струмень крынічкі цёплай
Каля той гары бязьлюднай...
Словы падаюць, бы кроплі
У глыбіні цёмнай студні:
“Не сягоньня і не ўчора,
То было ў далёкім часе:
Гульбавала ў тундры гора,
У народа скрала шчасьце.
Ноч, як зараз, разьляглася,
Над зямлёю стыгла вусьціш,
Бракавала ў чумах мяса,
Не было ні кроплі тлушчу.
Па-над стойбішчамі скруха,
Голад поўз цынгою згубнай.
Шаманы склікалі духаў,
Шаманы лупілі ў бубны.
Бо прагневалі іх людзі,
Награшылі вельмі многа.
У зямлі чужацкай блудзіць
Той алень залатарогі,
Што прыносіў людзям шчасьце —
Рыбакам і зьверабоям,
Той, што на рагах гальчастых
Сонца нёс перад сабою.
І пачуў алень той голас,
Голас беднага народа,
І пабег ён сухадолам,
Каля ставу, каля броду.
Бог удзень, скакаў уночы
Праз каменныя атрогі,
Асьвятлялі яму вочы
Невядомую дарогу.
Ратаваўся ад пагоні,
Капыты зьбіваў аб сланец.
Не хацеў алень палону,
Вольнай тундры выхаванец.
Бег лясамі Забайкальля,
Праз хрыбты крутых Саянаў,
Пераскокваў цераз скалы,
Праз цясьніны Верхаянаў.
Бег тайгою прыкалымскай,
Бег чукоцкім узьбярэжжам.
З акіяна кідаў пырскі
Вецер родны, вецер свежы.
Бег ён коратка ці доўга,
Ды ўзяла сваё зьнямога, —
Бо гублялі сілу ногі
У аленя залатога.
Ад яго сьвятло лілося —
Сонца стала па-над краем.
Пільнаваў жа вораг злосны
Сьмерць яго ваўчынай зграяй.
Стаў алень па-над пратокай,
Бушавала ўнізе мора,
Родны край акінуў вокам
І узьняўся ён угору.
Не дасяг ён гордай мэты,
Грымнуўся грудзьмі аб скалы,
Кроў, бы кроплі-дыямэнты,
Дзіўным бляскам заіграла.
Заіграла дзіўным бляскам,
Асьвятліла ночы морак.
Рогі ўпалі на Аляску,
Галава упала ў мора.
Сам жа тулавым магутным
Захаваўся ў родных нетрах.
Над зямлёю шматпакутнай
Змоўклі буры, сьціхлі ветры.
І прыйшлі да тундры сьцюжнай
Людзі з дальняе дарогі,
Працягнулі рукі дружбы,
Рукі братняй дапамогі.
І пабралі ў рукі кайлы,
І праклалі скрозь дарогі,
І аленя залатога
Цела ў нетрах адшукалі.
Так спазнаў народ мой шчасьце
У прасторах тундры новай,
Дзе жыве алень мышасты
Статкам тысячагаловым”.
............................................
Цішыня. У раньнім змроку
Пралятаюць самалёты,
Асьвятляюць шлях далёкі
Ім агні Эгвекінота.
1953
ГАРАЧАЯ КРЫНІЦА
Між натоўпу гор белагаловых,
Дзе застыла горная рака,
Дзе хадзілі часам зьвераловы
На пясца, агнёўку, каланка,
Дзе стаяў кедрач, марозам скуты,
Туманамі слалася імгла,
Дзе калісь пракладвалі якуты
Шлях далёкі на Адыгалах, —
Там, прабіўшы трэшчыну ў граніце,
У грудзях замшэлае скалы
Пацякла гарачая крыніца,
Нібы кроў параненай зямлі.
Той крыніцы звонкую гаворку
Не падслухваў зьвер каля куста,
Не спытаў яе вадзіцы горкай
Прытамлёны лётам дзікі птах.
Маразы на падчарку злавалі,
Не маглі скаваць бранёй ільдоў:
У халодны студзень беглі хвалі
Грабянцоў вясёлых чарадой...
Так жыла б нязнанай, непрызнанай
Між сям’і празрыстых горных рэк,
Ды прыйшоў з бядою нечаканай
Да яе на бераг чалавек.
Так было: трушком ішлі алені,
Стыла моўчкі ў шэрані тайга,
Падкасіла ногі Тыульгену
Нечакана здрадніца-цынга.
Прагучалі словы важаковы:
У дарозе хворы — лішні рот.
У правы ўступіў закон суровы,
Што прыдумаў продкаў даўні род:
Кацялок, аленіны кавалак,
Дубальтоўку і бярэмца дроў
Разам з хворым ля кастра паклалі
І пайшлі ў тайгу — жыві здароў!..
Тлеў агеньчык, карацелі цені,
Абступала чалавека ноч...
Так ішла пагібель Тыульгена,
Злыя духі не спускалі воч...
Дагарала ў цёмным небе зьнічка,
Захлынаўся прысакам касьцёр,
Толькі пела цёплая крынічка
Неўміручай песьняй пра жыцьцё.
І тады, сабраўшы рэшткі сілы,
Да яе прыдыбаў чалавек,
Каб сагрэла стынучыя жылы,
Адагнала холад ад павек.
Рукі, ногі абняла крыніца,
Пела песьню ціхую без слоў.
Ад гарачай ласкі той вадзіцы
Ажыла у чалавека кроў.
Ажыла, вярнула сілы сэрцу,
Адубелым мускулам — цяпло.
Засьмяяўся ў твар халоднай сьмерці
І пайшоў тайгою зьвералоў...
..................................................
На тым масцы вырас санаторый,
Хворы, я ля той крынічкі быў.
Мне якут стары — знаток гісторый —
Расказаў аднойчы гэту быль.
1958
ТАМ, ДЗЕ ЗАЙМАЕЦЦА ДЗЕНЬ
Я ўдыхаў салёны водар мора
Ля крутых ахоцкіх берагоў.
Сябар мой — эвенк, не ведаў зморы,
Кавасакі ладзячы на ўлоў.
Мы хадзілі разам на морзьвера:
Білі нерпу, білі сівуча,
І губляўся наш далёкі бераг
Ў непраглядных штармавых начах.
Шумавалі ветры, гнулі снасьці,
Аднавокі дзесь мігцеў маяк.
Сплёўваў сябар мой у твар напасьці,
Самасад пакурваючы ўсмак.
Ад яго пазычыў я трываласьць,
Мужнасьць сэрца і халодны зрок,
Цьвёрдасьць рук на вахце ля штурвала,
На крутым уздыме роўны крок.
Шквал сьціхаў. На цёмным небасхіле
Высыпала ноч мільёны зор,
І сьпяваў эвенк аб краі мілым,
Аб далёкім чуме паміж гор:
Як на шпаркім залатым алені
Новага жыцьця прыслаў закон
Неўміручы волат — мудры Ленін,
Бацька ўсіх народаў і плямён...
Я ціхутка песьні той уторыў
Мовай сэрца, моваю бацькоў.
...Акіян гайдаўся на прасторы,
Дзень займаўся на хрыбце вякоў.
1953
* * *
З табою памяць зрошчана. Нявер’е
Хай пажаўцелым лісьцем ападзе.
Губляе верасень залочанае пер’е
І ў пераддзьвер’е восені вядзе.
Няхай. А ты запомні пералівы
Апоўначы раптоўных бліскавіц,
Нясьмелы стук усхваляванай сьлівы
У глухату закрытых аканіц.
А ты запомні мяккі жнівень, лівень,
Раскат грымот, маланак апаяс...
Тады, і толькі, ты была шчасьлівай,
Аб немагчымым марачы падчас.
Запомні плач самотнае каліны
Сьлязамі лістападаўскіх завей,
Як сэрца — птах у кіпцях сакаліных —
Хацела роспач выклеваць з грудзей...
Запомні расставаньне без праводзін,
Сьвіст цягніка і доўгі шлях на ўсход,
Усё, усё, з чым быў з табой не згодзен,
І нават мой раптоўны адыход...
Не, я не зрокся даўніх спадзяваньняў,
Скрозь дым пранёсшы чыстату душы,
Дзе ўсё — парыў юнацкіх хваляваньняў,
Дзе ўсё — імкненьне да крутых вяршынь.
Запомні, што над словамі маімі
Не уладны забыцьця пабляклы час:
І сто разоў прайду сьлядамі тымі,
Дзе ты прайшла, быць можа, толькі раз!
1953
ГОРАД НА ПОЎНАЧЫ
Яго абнялі круталобыя сопкі
Да самага берага бухты марской.
Бяжыць Магаданка лагчынаю топкай,
Каб зьліцца з той бухтай празрыстай вадой.
Прыгожы і зграбны, ён стаў на узвышшы
Суровым і юным абліччам на ўсход,
Каб больш не прынаджваў разбойніцкі звычай
Заморскіх гасьцей да драпежных прыгод;
Каб злодзей і жулік з шынкоў Сан-Францыска
Па землях чужых не шукаў сабе шлях,
За танныя цацкі, за дрэннае віскі
Багацьце складаючы ў трум карабля.
Калісьці ў бязьлюдную бухту між скалаў
Нагаеў прывёў сваю шхуну сюды.
Сягоньня партальныя краны з прычалаў
Глядзяцца ў зялёныя глыбі вады.
З далёкага мора плывуць цеплаходы,
З далёкага неба ляціць самалёт,
Да роднага берага ў родныя воды
З паклажай адменнай прыслаў іх народ.
А горад, што бурамі мора прасолен,
Гудкамі вітае пачатак падзей.
Даурскіх лістоўніц зялёнае гольле
Узорны свой цень на праспэкты кладзе.
Было: з Беларусі, з Сыбіры, з Амура
Сюды камсамольская моладзь прыйшла.
Я тым ганаруся, што ў першы падмурак
З той моладзьдзю першыя цэгліны клаў.
Ён рос, і сталеў, і мужнеў разам з намі,
Цыклёны і штормы ён з намі страчаў.
Агні яго нашымі зьзяюць вачамі,
І нашая сіла — ў ягоных плячах.
Падставіўшы грудзі вятрам акіяна,
Стаіць ён туманам і штормам назло.
Далёка, далёка агні Магадана
Нясуць нашай гордай эпохі сьвятло!
1953
ЧАЛАВЕК ІДЗЕ НА ПОЎНАЧ
Анямелі празрыстыя горныя рэкі
У крыштальных кальчугах лядовай шугі.
Журавоў адляцеўшых далёкае рэха
Праглынулі даўно маладыя сьнягі.
Змоўк бульдозэраў ляск па раскопаных поймах,
Драгі нема застылі ў мэтровым ільду.
Уступае ў правы запалярная поўнач,
Зграі белых завеяў за ёю ідуць.
А жыцьцё не змаўкае. Ідуць рудакопы
На чарговую зьмену, на шахты, туды,
Дзе капры падымаюць над жэрламі сопак
Сотні, тысячы тон дарагое руды.
Там на ўсіх гарызонтах у штрэках і лавах
Людзі злую прыроду за горла ўзялі.
І здабытая працай гарняцкая слава
З кожнай клецьцю ляціць на паверхню зямлі.
Ў неба высяцца конусы цёмных адвалаў,
Стрэлы стромяць увысь буравыя станкі.
Гэта мы на пачэсную вахту усталі —
Інжынэры, геолягі і гарнякі.
І кладуцца наўсьцяж мнагавёрстыя трасы
Паміж сопак крутых, паміж горных крыніц.
Колькі ўкладзена тут чалавечае працы,
Каб узьняць над тайгою агні камяніц!
І яны падымаюцца ў сівернай стыні,
Працінаюць туман электрычным сьвятлом.
Гэта ў наступ пайшлі на мярзлотаў цьвярдыні
Нашых рук мазалі, аманіт і кайло!
Чуеш? Ахнуў за сопкай далёкаю выбух,
Пакаціўся магутнага пошчаку гром,
І грамады пароды становяцца дыба,
З неба сыплюцца доўга каменным дажджом.
І кідаецца прэч з перапуду сахаты,
І пясец мітусіцца, пачуўшы той гул,
І ўцякае ў гушчар бурундук зухаваты,
І згінаецца сланік зялёны ў дугу.
Так. Суровая памяць не можа не помніць
Пра Галімы, Хету, Валькумей і Певек,
Пра гады, як у наступ на белую Поўнач
Наш, савецкі, ішоў чалавек!
1954
НА ВОЗЕРЫ ДЖЭКА ЛЁНДАНА
З-за гары ўстае ружовы золак,
Туманы над возерам дымяць.
Рамантычны, пэўна, быў геоляг,
Што такое даў яму імя.
Што ж! Яму за адкрыцьцё падзяка.
Першым ён праклаў цяжкі маршрут.
Жвавыя якуцкія канякі
Падымаюць нас па схону круч.
Вышыня! Натоўп гранітных глыбаў.
Горны звал на стромкіх берагах.
Возера нявымеранай глыбі,
Як іртуць, паблісквае ў гарах.
Вы яго не знойдзеце на карце,
Там яшчэ ці мала белых плям.
Можа быць, вулькана даўні кратэр
Помнік аб сабе пакінуў нам...
Навакол раскінуліся сопкі —
Белых шапак белая града!
Харыюс дурэе срэбрабокі,
Зіхаціць люстраная вада.
Кіраўнічы нашага атрада,
Тых мясьцін заядлы воўк стары,
Кажа нам, як белыя каскады
Гэтых водаў рынуцца з гары,
Як пашлюць магутныя турбіны
У тайгу яскравыя агні...
Выцірае рукавом сьлязіну
Юкагір стары — наш праваднік.
А пакуль — сюды кладуць дарогу.
Крышыць скалы з гулам аманіт.
І глядзяцца горныя атрогі
Ў глыбіню раскрытых таямніц...
1954
ПАД НЕБАМ ПОЎНАЧЫ ДАЛЁКАЙ
Пад небам Поўначы Далёкай,
Сабраўшы скарб паходны свой,
Шукаў я сьветлыя вытокі
Крыніцы творчай і жывой.
Яе празрыстае струменьне
Зьбягала з гор у ручаі.
Тут нараджалася натхненьне
Нялёгкіх пошукаў маіх.
Ішла вясна, квітнелі сопкі,
Я піў смалістай хвоі дух,
У гушчары крычалі сойкі
І клікаў самку бурундук...
А над усім стаяла сонца,
Сьвятло не гасла і ўначы.
Мы йшлі дарогаю бясконцай
Да верхавінаў Бахапчы.
Стаўлялі белыя палаткі,
З гальля складалі шалашы,
Шурфы капалі па распадках,
Па ўзгорках білі капушы.
Ад камарынага нашэсьця
Палілі дымныя кастры.
Мы так жылі, пакуль нарэшце
Нам фарт знаходкі не дарыў.
Дзе вы, тых спраў жывыя сьведкі,
Мае юнацкія гады?
Ў гарах далёкая разьведка,
Начных кастроў гаркавы дым?
Міне пара завей калюжных,
Нідзе спакою не знайду.
Ізноў шукальнік валацужны
Знаёмай сьцежкаю іду.
Цьвіце ў лагчынах галубіка,
Марошка сьпее на імхах,
Краса тайгі — шыпшыньнік дзікі
Пялёсткамі ўсьцілае шлях...
Я тым прыгодам падарожным
Астатак дзён гатоў аддаць.
...Чакаць тады спакойна можна,
Калі няма чаго чакаць!
1954
ВЯСНА ІДЗЕ
Як першы крок вясны прыветнай,
Устала сонца над гарой,
І лёд, бы камень самацьветны,
Блішчыць праменнаю ігрой.
І вось з усьмешкаю дзявочай
Вясна кідаецца ўпярод,
У сьветлы пробліск белай ночы,
У сініх дзён кругазварот.
Рвучы скалы крутыя сьцены,
Стыхій, разьюшаных гульнёй,
Кладуцца донныя марэны
Пачаткам будучай ракі.
І гулкі пошчак б’ецца ў кручы
Стыхій, разьюшаных гульнёй,
І абнімаецца пявучы
Вятрыска з юнаю сасной.
Вясна ідзе да нас на Поўнач
Пад грукат рэк, птушыны крык,
Бы напаіў вадой чароўнай
Яе раптоўна чараўнік.
А ці даўно ліхой пургою
Тут ахіналі сьцюжы нас?
Ды ўжо ідзе хадой другою
Інакшы дзень, інакшы час.
Ў тры паясы ўстаюць вясёлкі,
Грымяць грамы над галавой.
Агні далёкага пасёлка
Прынаднай вабяць цеплынёй.
Я палюбіў той край шахцёраў,
Суровай дружбы пачуцьцё,
Геолягаў вясёлы нораў
І іх вандроўнае жыцьцё,
Шуканьняў доўгіх асалоду,
Гул руднікоў, шырокіх лаў,
Людзей нязломнае пароды —
Адвагі з працай стойкі сплаў.
1954
СЛАЎЛЮ ЖЫЦЬЦЁ
Мы з табою справілі заручыны
На зары далёкае пары.
Паварот дарогі пальцам скручаным
Тыча ў грудзі цёмнае гары.
Там мігценьне захадаў аранжавых,
Сьмелы росчырк падаючых зор,
Там у небе над вяршыняй кражавай
Велічны арлан нясе дазор.
Там ізюбр, увесну панты скінуўшы,
Водзіць самку ў дзікім гушчары,
Ноч ідзе на досьвітку да фінішу,
Дзень страчаюць сьпевам сьнегіры.
Прыпадзі, душа мая, к падножжам тым,
Дзе крыніцы пачынаюць шлях,
Прыкладзіся вухам насьцярожаным, —
Чуеш? Вольна дыхае зямля!
Гэта ёй ты ўся навек аддадзена
Чысьцінёю дум і пачуцьця,
Гэта з ёй даўно умова складзена:
Жыць і славіць кожны дзень жыцьця!
1954
ГЕОЛЯГ
Тады я быў намнога маладзей,
Цьвярдзей была рука мая і воля.
Прайшоў я шмат па сушы і вадзе,
Дапытлівы шукальнік і геоляг.
Сталёвым адмысловым малатком
Я адбіваў кавалкі той пароды,
Дзе тонкі прожылак, дзе ракавісты злом
Мне адчыняў эпох мінулых подых.
Залог удач знаходзіў я ў рудзе,
Дзе ўкрапаны бліскучыя крышталі.
Я быў тады намнога маладзей,
І я шукаў паклад такіх мэталяў,
З якіх нязломнай волі інжынэр
Здабудзе сплаў несакрушальнай сілы.
Ён быў, як я, зусім не малавер
І летуценьнем быў, як я, акрылен.
Ўначы, як месяц закідаў вясло
У мёртвы зыб азёрнай срэбнай хвалі,
Кідаў я груды тугаплаўкіх слоў,
Распаленых да белага напалу.
На, маё сонца, клікаў я, знайдзі,
Каторы камень найярчэйшы граньню?
Ў якім адбітак непаўторных дзіў
Гарыць іскрой імкненьняў палымяных?!
Вазьмі яго з маіх нястомных рук,
Зірні на сьвет, і ў ясным праламленьні
Убачыш ты, мой непаўторны друг,
На кожнай грані радасьць і зьдзіўленьне!
1954
УСПАМІН
Зубчастых гор зыгзаг няроўны
Асьветлен бляскам масянжовым.
У гушчары драмалі жоўны,
Крычалі ў зарасьніку совы.
Бяздонны сьвет абліты срэбрам,
А цішыня, як груз сьвінцовы,
Лягла на сланцавыя рэбры,
На трысьнягі і на ядловец.
Рачушка бегла без аглядкі,
Пятляла па шырокім логу,
Дзе нашы белыя палаткі
Стаялі ў рад каля дарогі.
Дымок круціўся колцам едкім,
Трашчалі смольныя карчагі.
Тут пачыналі мы разьведку,
Тут першыя стаўлялі штагі.
Тут па адхонах скалаў голых
Шукалі кварцавыя жылы,
Тут мы — тапограф і геоляг —
Калісьці моцна падружылі.
Як зараз бачу стан дзяўчыны
Каля трыногі нівэліра:
Нібы ўвесь сьвет вачам адчынен
І у іх — зьдзіўленьня позірк шчыры.
У парфірыт, у даляміты —
Гор непадатлівыя целы —
Мы білі штольні дынамітам,
Мы тою працаю гарэлі.
Мы дамагаліся, каб сьцерці
На карце краю таямніцы,
А таямніцам нашых сэрцаў
Не стала часу, каб раскрыцца.
1954
ДЗЕ ПРОЙДЗЕ МАЛАДОСЬЦЬ
Далёкі бераг пеністага мора,
З шырынь паўночных сьцюжныя вятры,
Кладзе вялікай ночы шэры морак
Сваю далонь на белыя шатры.
А там, дзе даль пазёмкаю дыміцца,
Губляючы уласныя сьляды,
Блукае маладая аляніца,
Адбіўшыся ад роднай чарады.
Пільнуе курапатку зыркі собаль
Ды песьняй цішыні зьвіняць сьнягі,
На сьлед заечы важнаю асобай
Ідзе пясец, звужаючы кругі.
Успалыхне залётная камэта,
На міг праклаўшы ў небе срэбны шрам,
І ловіць зрок, як добрую прыкмету,
Яе ў дарозе к новым берагам.
Дарма вятроў раптоўныя набегі
На нас склікалі ліха і бяду,
Спынялі сон кароткага начлега,
Ды не спынілі мужнасьці хаду.
Як старадаўніх дзён землепраходцы,
Мы пракладалі ў белых пустках шлях,
Бо там, дзе пройдуць ногі маладосьці,
Дыхне жыцьцём і мёртвая зямля!
1954
ПАЎНОЧНАЕ ЗЬЗЯНЬНЕ
Ты сьпіш яшчэ, а ў нас ужо за поўдзень.
За сопку падае барвяны сонца круг.
Упэўнен я — мы час спатканьня знойдзем
З табой, далёкі, добры, даўні друг!
Сьвітаньне ў вас. Маўклівых вуліц веліч.
Над зграбным горадам асеньняе цяпло.
Тут вечарэе. Да глухіх паселішч
Дарогі ўсе сьнягамі занясло...
Тут ноч прыходзіць раптам. Нерухома
Ляжаць за вокнамі бяскрайнія сьнягі.
Распадак кожны тут даўно знаёмы,
Знаёмы кожны гук нямой тайгі.
Мароз такі, што скоўвае дыханьне,
Дымок віецца над маім жытлом.
А над усім гарыць паўночным зьзяньнем
Дзівоснае пярэстае сьвятло.
Палае неба, быццам з Запаляр’я
На крыльлях ночы сьцюжныя вятры
Прынесьлі і раздзьмулі над паўшар’ем
Яскравыя халодныя кастры.
...Даўно ўжо ноч, а я сяджу над картай,
Кладзе на ёй маршрут скупы пункцір.
А на двары спакойна ладзіць нарты
Якут стары — наш верны правадыр.
Сьвітае. Далеч сьнежная імгліцца.
Аленям не стаіцца на нагах.
Павер мне: сьлед ад нашых экспэдыцый
Не замяце ніякая пурга!
1954
* * *
Усё міне, а праўда застанецца,
На ўсё жыцьцё пакіне росчырк свой.
У тлуме спраў ці раз успамянецца
Тых вечароў нямое хараство:
Над цёмнай рэчкай шолах чарацяны,
Размова з небам стогадовых ліп...
Не паўтарыць такога пачуцьця нам,
Што раз да нас прыходзіць на зямлі!
Спакойна, сэрца! Даўнія падзеі
Пакрыты часу жорсткаю жарствой,
А ты жывеш, празрыстая надзея,
І забыцьцё не сьцерла вобраз твой!
А што яшчэ? Не хоча ў тым прызнацца
Душа, усхваляваная былым,
Што ты — яе парываў лепшы знаўца,
Што ты — яе адмоўнасьць і уплыў.
Хай сплавам дружбы сэрцы будуць зьліты,
Яе ж зьбіралі доўга пакрысе,
Яе, прайшоўшую скрозь полымя іспытаў,
Як цень былых пачуцьцяў пранясем.
Сумненьня цень да нас не падкрадзецца,
Не стане здань разладу на мяжы,
Бо ўсё міне, а праўда застанецца,
І толькі ёй адной заўсёды жыць!
1954
КАЛЫМА
Мнагаводная красуня,
Плешчаш дзікім хараством!
Ад хрыбта Сунтар-Хаята
Праз парогі, ледалом,
Выгінаючыся станам
Між нізін, між горных стром
У абдымкі Акіяна
Ты імчысься напралом...
Ой, ты, рэчка, мая рэчка
Ды з вадзіцай ледзяной,
Ледзь суняў я боль сардэчны,
Як ступіў на бераг твой!
Як стамлёны ўпаў на гальку,
Як набраў вадзіцы ў рот,
Як сьцябаў, нібы нагайка,
Вецер сьцюжны тых шырот...
Прыгадаюць, можа, ўсплёскі,
Зыб сьцюдзёнай той вады,
Як цягаў на баржы дошкі
Ноччу грузчык малады!..
Як праз горы, як праз долы
Песьню ўсюды нёс з сабой,
Беларускія раздольлі
Памінаў у песьні той...
Як пасьля ў мароз і сьпёку
Дзе з рыдлёўкай, дзе з кайлом,
Абышоў твае прытокі
І распадкі ўсе суздром;
Як бурыў мярзлотны панцыр
З той гарняцкаю братвой,
Як струменіўся між пальцаў
Залаты пясочак твой!..
Люд арцельны, прыісковы
Як навекі палюбіў,
Вершаваным добрым словам
Памянуць не пазабыў...
.........................................
Сьпіць рака і сьпяць прытокі,
Ноч палярная плыве...
Край адважных, край далёкі,
Ты ў грудзях маіх жывеш!
1955
* * *
Мінула ўсё: дарогі сьнегавыя
І скавытаньне сьнежнае пургі.
Бягуць слупы насустрач верставыя,
У шкле азёр блакітныя кругі.
Не сьцісьне грудзі крыўды горкай зельле,
Дзе боль і радасьць злучаны ў адно.
Зноў сустракаеш ты радзімы землі,
Зноў родны вецер стукае ў акно...
Зноў для цябе мігцяць у небе зоры,
І калі ўпасьці прыйдзецца адной,
Дык што з таго? Не сёньня і не ўчора —
За страты ўсе заплочана даўно!
1955
/Алесь Звонак. Выбраныя творы ў двух тамах. Т. 1. Вершы і паэмы. Мінск. 1977. С. 139-254./
.png)
.png)
.png)
.png)
