Кляменьці Адамавіч Бугай Санкевіч Ляшэвіч [Клементий Адамович Лешевич] нарадзіўся, згодна з выпісам з мэтрычнай кнігі Магілёўскай
рымска-каталіцкай духоўнай кансысторыі ад 25 сьнежня 1875 г. за № 7062, 23 лістапада 1848 г.,
верагодна ў м. Дрыса Віцебскай губэрні Расейскай імпэрыі, у каталіцкай
шляхецкай сям’і маёра Адама ды Ізабэлі, у дзявоцтве Дабравольскай, Ляшэвічаў.
У Нацыянальным Гістарычным Архіве Беларусі за
1848 год касьцельныя кнігі па Дрыса-Себескім дэканаце Магілёўскай арцыдыяцэзіі
адсутнічаюць. Але супрацоўнікі НГАБ параілі зьвярнуцца ў РДГА у
Санкт-Пецярбурзе, дзе ў справах пэўных асобаў маюцца ўсялякія капійныя даведкі
з гэтых касьцёлаў.
Беларускія шляхціцы Ляшэвічы спрадвеку
пражывалі ў Аршанскім павеце ВКЛ, дзе яны валодалі маёнткамі: Ялінскае (Illińskie) або
Глінскае, Забелінскае (Zabielińskie), Чарленкаўскае (Czerlenkowskie), Пашынскае (Paszyńskie) – ля
Воршы; Ісакава (Isakowa), Давыдава (Dawidowa) - у Катынскім стане; Вільчыкава
(Wilczykowa), Гапееўшчына (Нapiejowszczyznа), в стане Берязьнянскім ды
ўставалі да абароны Смаленска у 1654 г. ад Маскоўскай навалы. Карысталіся
гербам Трубы (Trąby). /Leszewiczowie na Białorusi. // HerbaryPolski. Cz. 1. Wiadomości historzcyno-genealogicyne o rodach shlacheckich ulożył i wydał Adam Boniecki. T. 14. S. 171.;Из земской книги Оршанского повета, за
1642-1647 гг. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг
губерний Витебской и Могилевской, хранящимся в Центральном архиве в Витебске, и
изд. под ред. и.д. архивариуса сего архива М. Веревкина. Вып. 25. Витебск.
1894. С. 402-403; Оршанский гербовник. Оттиски из 28-го выпуска
«Историко-юридических материалов, извлеченных из древних актовых книг губерний:
Витебской и Могилевской», хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданных
под редакцией и. д. архивариуса сего архива, Дм. Ив. Довгялло. Витебск. 1900.
С. 125./
Затым Ляшэвічы падзяліліся на размаітыя
адгалінаваньні. Так Самул Ляшэвіч, які атрымаў 6 красавіка 1644 г. ад караля
Ўладзіслава ІV грамату на маёнтак ў Смаленскім ваяводзтве, пры заваёве
Смаленска маскоўскім царом Аляксеем Міхайлавічам перайшоў, каб захаваць правы
на маёнтак, на бок маскалей ды прыняў праваслаўе з імем Сьцяпан ды даў пачатак
Ляшэвічам Барадулічам. /Русская родословная книга. С.-Петербургъ.
1873. С. 218./
Згодна з дадзенымі Уладзімера Кліменцьевіча
Ляшэвіча з Ташкенту на генэалягічным форуме “Всероссийское генеалогическое
древо” у разьдзеле “О Лешевичах, из рода которых идёт история нашей семьи” [http://forum.vgd.ru/1231/39269/0.htm]
родапачынальнікам Ляшэвічаў, прынамсі іхняга сямейнага адгалінаваньня, лічыцца Ян (Іван) Бугай Ляшэвіч. Першапачаткова аб шляхецкім родзе
Бугаі Лешевічы згадваецца 3 лістападу 1775 г. у Аршанскім павятовым зямянскім
судзе (6 верасьня 1817 г. у Менскім ДДС яны, якія
жылі на той час ў Рэчыцкім павеце, сваім гербам назвалі герб Любіч). Прынамсі, Людвік Іванавіч Ляшэвіч, сын Івана Пятровіча
Ляшэвіча ў 1797 г., Мазырскі ротмістар.
Ягоны сын Францішак (Франц) Іванаў (Іванавіч) Ляшэвіч служыў падхарунжым у кавалерыйскай пяцігорскай
брыгадзе ВКЛ, пад камандай брыгадзіра (вышэйшы
афіцэрскі чын паміж чынамі палкоўніка і генэрал-маёра) Ксавера Хамінскага. 26 лютага 1782 г. ён выйшаў у
адстаўку і пасяліўся ў аколіцы Кабэлякі на Палтаўшчыне, дзе меў ўласную зямлю,
разам з жонкай Тадосяй ды 4 дзеткамі: Антоні [нар. 10
чэрвеня 1785 г. – губэрнскі сакратар (Рэжыцкая паштовая кантора - 1821),
тытулярны саветнік (Рэжыцкая паштовая Кантора - 1827), жонка Брыгіта (у
дзявоцтве Крыжаноўская), дзеці: Ганна - нар. у 1813 г. – у замустве Шпігельбер,
удава штаб-лекара калескага асэсара; Вікенці - нар. 27 красавіка 1813 г. – унтэр–афіцэр
Рэзэрвовага батальёну Kурскага пяхотнага палку.]; Міхал [нар. 29. верасьня 1789 г. - калескі рэгістратар
(Ігуменская паштовая кантора – 1918), губэрнскі сакратар (Ігуменская паштовая
кантора – 1821), тытулярны дараднік (Ігуменская паштовая кантора – 1827),
тытулярны дараднік (Рэжыцкая паштовая кантора - 1833)], Андрэй [нар. 19
кастрычніка 1794 г. – унтэр-афіцэр Літоўскага ўланскага палку (1809-1819),
губэрнскі сакратар, памочнік паштмайстра мазырскай паштовай канторы - 1836),
жонка Тадора Станіславаўна Солтан, дзеці: Вінцэнта (1827), Фліёрыя (1834),
Аляксандра (1834).]
Іхні сын Адам, па
бацьку Францішкавіч (Францавіч), нар. 11 сьнежня 1787 г. У службу ўступіў у
1809 г., узьведзены ў калескія рэгістратары ў 1817 г., у тытулярныя дараднікі ў
1827 г. і ў калескія асэсары са старшынствам ад 1838 г. 15 лютага 1856 г. Адам
Францаў Ляшэвіч выйшаў у адстаўку з пасады паштмайстра Дрысенскай паштовай
канторы Віцебскай губэрні. Ад першага шлюбу з Марыяй Пястычавай (Пестычевой)
меў дзяцей: Аляксандра (26
лютага 1820 г.); Аляксандар (4 чэрвеня 1825 г. – па заканчэньні ІІІ клясаў
Забельскай гімназіі, у службу уступіў 7 студзеня 1842 г. у Віцебскую губэрнскую
паштовую кантору малодшым сартавальнікам, 27 траўня 1849 г. накіраваны
паштмайстрам ў Луцкую паштовую кантору, затым надворны дараднік – Лукаўская
паштовая тэлеграфная кантора ў Сядлецкай губэрні, жонка Амэля (у
дзявоцтве Захарчык), дзеці: Марыя
Сьвятаслава (2 жніўня 1852 г.); Уладзімер Ігнаці (6 ліпеня 1854 г.; 23 лістапада 1876 г. пабраўся шлюбам з
Баляславай Ружыцкай ў Варшаве); Эвеліна (25 лістапада 1861 г.); Вікторыя (23
лістапада 1862 г.); Ізідар
(10 траўня 1867 г.; у 1910 г. старшы бугальтар у Лукаўскім казначэйстве Сядлецкай
губэрні; 1914 г. старшы бугальтар у Вэнграўскім казначэйстве VII разраду Ламжынскай губэрні); Любоў
(1 кастрычніка 1826 г.). Ад другога
шлюбу з Ізабэляй Дабравольскай меў дзяцей: Анастасься (22 красавіка 1830 г.); Антон (13 траўня 1834 г. – у 1852 г. скончыў курс
Віцебскай гімназіі, пісьмавод паштовай канторы Гжацк Смаленскай губэрні,
калескі рэгістратар, выконваючы абавязкі обэр сакратара 1 аддзяленьня 3
дэпартамэнту Правячага сэнату ад 1870 г., надворны саветнік, вуездны земскі
сход, Порхаў; жонка Аляксандра Сьцяпанава Саліроўская, дзеці: Антон (23 сакавіка 1869 г., на службе з 1887 г., ад
1889 г. афіцэр, палкоўнік ваенна-інжынэрнай службы ў Варшаўскай ваеннай акрузе,
ад 1918 г. у гетманскім войску Украіны, начальнік фартыфікацыйнага аддзелу
Галоўнай інжынэрнай управы ваеннага Міністэрства), Сьцяпан (26
сьнежня 1870 – галосны ад дваранства, Порхаўскі вуезд, вуездны земскі сход.
Маёнтак Хахловы Горкі, сяло Багародзіцкае Багародзіцкай воласьці Порхаўскага
вуезду), Людзьвік (8
верасьня 1836 г. столаначальнік Санкт-Пецярбурскай казённай палаты, калескі асэсар
– 1886 г., надворны дараднік – 1899 г.); Юстына (22 красавіка 1843) Адэля
(24 сакавіка 1845), Кляменьці
(23 лістапада 1848).
Кляменьці
вучыўся ў 2-й Санкт-Пецярбурскай гімназіі, а ў 1867 г. паступіў у Будаўнічую
вучэльню.
Будаўнічае Вучылішча ў Санкт-Пецярбургу было
заснаванае Найвышэйшым загадам ад 17 сьнежня 1842 года злучэньнем у адну
навучальную ўстанову Архітэктарскага вучылішча, заснаванага 26 жніўня 1830
года, і Вучылішча грамадзянскіх інжынэраў, заснаванага 27 красавіка 1832 года.
Будаўнічае вучылішча знаходзілася ў ведамстве Галоўнага кіраваньня шляхоў
зносін і публічных будынкаў ды было зачыненай установай, якая існавала па
ваенным узору. У лік выхавальнікаў прымаліся толькі дзеці дваранаў і
чыноўнікаў, ва ўзросьце ад 13 да 16 гадоў. Выхавальнікі, якія з посьпехам
заканчвалі поўны курс, выпускаліся архітэктарскімі памочнікамі. Статутам 27
сьнежня 1851 года вучылішча было прылічанае да навучальных устаноў 1-го
разраду. У 1857 годзе загадана было прымаць у вучылішча маладых людзей не
маладзей 16 гадоў і прытым якія атрымалі поўную гімназічную адукацыю.
Усталяванае ў 1859 г. і скасаванае ў 1878 г. званьне інжынэр-архітэктара маглі
атрымліваць, па адмысловым іспыце, лепшыя выхавальнікі вучылішча. У 1861 г.
было ўведзенае палажэньне аб экстэрнах Будаўнічага вучылішча, казённа- і
своекоштных. У 1865 г. Будаўнічае вучылішча перайшло ў ведамства Міністэрства
ўнутраных спраў і ў тым жа годзе скасаванае было ваеннае ўладаваньне вучылішча;
у 1877 г. яно было ўраўненае з іншымі вышэйшымі адмысловымі ўстановамі. У 1882
г. Будаўнічае вучылішча перайменавалі ў Інстытут грамадзянскіх інжынэраў, а ў
1892 г. яму нададзена было найменьне Інстытут грамадзянскіх інжынэраў
імпэратара Мікалая I. Лепшым з выхаванцаў, якія скончылі поўны курс у
Інстытуце, прадстаўлялася званьне грамадзянскага інжынэра. У 1869 г. было
заснаванае Таварыства былых выхаванцаў Будаўнічага вучылішча і Інстытута
грамадзянскіх інжынэраў.
Ляшэвіч быў выпушчаны з Будаўнічай вучэльні ў
1872 г. па першым разрадзе са званьнем архітэктарскага памагатага і з правам на
чын X клясы. Гэтым ён быў ўганараваны за прадстаўлены ім у Раду вучэльні
праекту апалу і вэнтыляцыі Ісакіеўскага сабору ў Пецярбурзе. 3 ліпеня 1872 г.
Кляменьці быў узьведзены ў чын калескага сакратара, а 5 ліпеня 1872 г. быў
адкамандзіраваны ў Тэхнічна-Будаўнічы камітэт МУС Расійскай імпэрыі. 4 сьнежня
1874 г. ён быў узьведзены ў чын тытулярнага дарадніка і яму было нададзенае
званьне інжынэра-архітэктара. Ад 1875 г. ён сябра Пецярбурскага таварыства
архітэктараў. Да 1882 г. Ляшэвіч займаўся прыватнаю практыкай, галоўным чынам
па апалу і вэнтыляцыі будынкаў, прычым, у большасьці выпадкаў, выступаў як
падрадчык-архітэктар.
Варта адзначыць што:
печы з пустацелай цэглы, упершыню былі ўжытыя ім у доме Ададурова ў Сьвячным
завулку ў Санкт-Пецярбурзе; цэнтральныя цагляныя духавыя, цыліндрычнай формы,
калярыфэры ў чахлах з дахавай бляхі ў д. № 70 па Мыйцы ў Санкт-Пецярбурзе;
аўтаматычныя ўвільгатняльнікі нагрэтага паветра ў гарадзкім доме па Мяшчанскай
вуліцы ў Санкт-Пецярбурзе; вадзяное ацяпленьне нізкага ціску ад кухоннага
агменю, электрычныя тэрмомэтры, якія з аднаго цэнтру паказвалі тэмпэратуру
розных памяшканьняў, што ацяпляюцца - у 5-ці бараках прынца Альдэнбурскага ў
Аляксандраўскай лякарні ў Санкт-Пецярбурзе; паветраныя фільтры ды іншае.
Таксама шмат займаўся Ляшэвіч пытаньнямі
санітарна-гігіенічнага дойлідзтва і канструяваньня. Увёў у практыку цэлы шэраг
прыстасаваньняў, як то: для выдаленьня хатніх памыяў, для спальваньня адкідаў,
абясшкоджваньня фэкаліяў і інш. Асаблівым посьпехам карыстаўся вынайдзены ім
сьмецьцеспальвальнік, які вельмі зручна падыходзіў да ўсякага кухоннага агменю.
У 1877 г. выканаў праект ацяпленьня і вэнтыляцыі гарадзкога тэатра ў м. Рыбінск
Яраслаўскай губэрні.
Неўзабаве Ляшэвіч атрымаў прызнаньне, як у
Расейскай імпэрыі, гэтак і за мяжой. Быў уганараваны мэдалямі і вышэйшымі
узнагародамі, абраны чальцом розных таварыстваў і неаднаразова
атрымліваў прэміі на конкурсах за вынаходзтвы і ўдасканаленьні ў галіне
санітарнага дойлідзтва. 11 лютага 1882 г. Ляшэвіч быў звольнены па сваім
прашэньні па хатніх акалічнасьцях.
Па
загаду ягонай імпэратарскай вялікасьці ды па вызначэньню Правячага Сэнату ад 2
ліпеня 1886 г. быў прызнаны ў патомнай шляхце.
4
ліпеня 1890 г. быў атрыманы дазвол інжынэру-архітэктару Ляшэвічу адкрыць
Тэхнічна-Будаўнічае бюро ў Санкт-Пецярбургу, якое мела сваёй галоўнаю задачай -
распаўсюджваньне разнастайных удасканаленьняў у гэтым накірунку
Таксама вядома што ў 1882-1892 гг. Ляшэвіч
займаўся праектаваньнем і будаўніцтвам асабнякоў для лечышчаў на станцыі Азярцы
Фінляндзкай чыгункі ў Першага возера, таксама апублікаваў некалькі прац у
навукова-тэхнічных выданьнях.
Ізноў
Кляменці быў прызначаны на службу выконваць абавязкі Акмолінскага абласнога
архітэктара загадам ТБК МУС ад 23 ліпеня 1892 г. за № 129А, а ад 1
кастрычніка 1893 г. ён быў прызначаны Акмолінскім абласным інжынэрам.
На гэтай пасадзе ўзначальваў будаўніцтва
Сьвята-Ўсьпенскага катэдральнага сабора ў сталіцы Акмолінскай вобласьці м. Омск. “Первый
проект разработанный областным инженером Климентием Адамовичем Лешевичем был
отвергнут [ЦГА
Каз. Ф. 369. Д. 8175.] Новый проект был
создан архитектором Э. С. Виррихом [РГИА. Ф. 1293.
Оп. 166. Д. 23.]... Руководил работами К. А. Лешевич,
а после его отъезда, с 14 октября 1897 г., - новый областной инженер Андрей
Самуилович Эйнарович”. /Н. И. Лебедева. Архитектура церквей Омска в XVIII – начале ХХ века. // Архитектурное наследство. Вып. 47. Москва.
2007. С. 167-168./ У 1935 г. храм быў узарваны, а ў 2007 г. цалкам адноўлены. Ён занесены
ў каталёг сусьветнай храмавай культуры.
Загадам Правячага Сэнату ад 27 траўня 1893 г. тытулярны дараднік Кляменьці Ляшэвіч за
выслугу гадоў быў узьведзены ў чын калескага асэсара. Удзельнічаў ва
Ўсярасейскай Прамысловай і Мастацкай выстаўцы ў Ніжнім Ноўгарадзе ў 1896 г.
У 1896-1897 гг.
Кляменьці знаходзіўся на пасадзе Вяцкага губэрнскага інжынэр-архітэктара, але аніякага сьледу па сабе не пакінуў, бо хутка зьнік “с вятского горизонта” /А. Г.
Тинский. Инженер-архитектор В. М. Дружинин. //
Энциклопедия Земли Вятской. Т. 5. Архитектура. Киров. 1996. С. 273./.
Ад 19
чэрвеня 1897 г. ён у адстаўцы па хваробе з мундзірам ў чыне надворнага дарадніка.
Затым працаваў
гарадзкім інжынэрам ў м. Мікалаеў Хэрсонскай губэрні.
Ад
5 студзеня 1902 г. надворны дараднік Кляменьці
Ляшэвіч, з адстаўных, па ведамстве Міністэрства юстыцыі ізноў прызначаецца на
службу інжынэрам-архітэктарам выспы Сахалін.
Загадам МУС ад 18 студзеня 1907 г. Ляшэвіч быў
пераведзены ў абласное места Якуцк і прызначаны памагатым абласнога інжынэра
Якуцкага абласнога ўпраўленьня.
“Поўных дадзеных
пра біяграфію Кляменьці Ляшэвіча надта не захавалася. Ён пасьля выезду з
Санкт-Пецярбургу шмат туляўся па гарадах Сыбіры і Далёкага Ўсходу. Дзесьці яму
павезла, дзесьці не. Адным часам ён нават заставаўся без працы і грошай на
пражытак. Быў падзёншчыкам. Атрымаўшы прызначэньне на працу ў Якуцк, у дарозе
захварэў, але ўсё ж дабраўся.
Больш сарока гадоў назад, калі я пачаў
працаваць карэспандэнтам газэты “Социалистическая Якутия”, мне даручылі
напісаць рэпартаж пра хаду будаўніцтва тунэля для пракладкі калектара
водаправода пад праспэктам Леніна і вуліцай Дзяржынскага. Пад зямлёй прайшоў ад
шахты, закладзенай побач з былым будынкам акруговага суда (цяпер офіс Акадэміі
навук) да вуліцы Лермантава. Адна з шахт была закладзена побач з гэтым
гістарычным будынкам. Тады шахцёры, паказваючы мне на глыбіні дзесяці мэтраў
мерзлых жукоў, казалі, што тут калісьці праходзіла рэчышча Лены ці было вялікае
возера. Я ў сваім рэпартажы напісаў і пра гэта. У той жа дзень да нас у
рэдакцыю прыйшоў найстарэйшы журналіст - пэнсіянэр Хахлачоў [у 1937 гады быў стукачом НКУС], вядомы сярод сваіх калегаў, як хадзячая энцыкляпэдыя.
Ён перш за ўсё зрабіў мне заўвагу: чаму нават не абмовіўся пра гэты гістарычны
будынак ні словы? Сумленна кажучы, тады пра гэта я амаль нічога не ведаў. У той
час у ім месцаваўся Прэзыдыюм вярхоўнага савету ЯАССР.
А
потым ён мне распавёў, як легенду пра аўтара праекта гэтай будыніны Кляменьці
Ляшэвічу:
- Ён
прыбыў у Якуцк з нейкага сыбірскага места ці то ў 1907 ці то ў 1908 годзе, -
кажа мне старац. - Ляшэвіч, як прыбыў у Якуцк, першым абавязкам наведаў
гарадзкога галаву Юшманава, якому распавёў пра сябе. Гаспадар места ўважліва
выслухаў яго, але асабліва не паверыў “у ягоную фантастыку”, і спытаў: - А што
ўмееш рабіць?
Госьць замест адказу пасьпешліва разьвязаў
скураную торбу, якая шмат зьведала, і дастаў адтуль некалькі загорнутых у анучы
цестападобных камякоў. Разгарнуў адзін з іх. Трапіўся белы камяк з гіпсу. Ён
хуткімі рухамі пальцаў, амаль як бывалы штукар, пачаў з яго ляпіць штосьці
незразумелае. Галава моўчкі сачыў за заняткам прышэльца. Але хвілін праз
дзесяць госьць паклаў на стол гаспадара мініяцюрны макет белакаменнага палаца.
-
Вось што я ўмею, - нарэшце, загаварыў госьць. - Я архітэктар. Жадаю будаваць у
вашым драўляным мястэчку вось такія каменныя дамы. У вашым краі шмат гор.
Будаўнічых камянёў павінна быць процьма.
Галава горада быў у захапленьні ад майстэрства
незнаёмага чалавека. Так, Кляменьці Ляшэвіч зрабіўся першым прафэсійным
архітэктарам Якуцка. У першыя часы ён паезьдзіў па некаторых улусах у пошуках
будаўнічага каменя. Вярнуўшыся з першай паездкі, ён заявіў: “будучы белакаменны
Якуцк вырасьце з-пад Табагінскага мыса, як вырасла Адэса з-пад сябе, а
парцалянавы посуд сьпякаць будзем з Татцінскага белага гіпсу”.
Гарадзкі галава неадкладна даклаў пра гэтага
дзіўнага чалавека губэрнатару Крафту [ураджэнец
Віцебскай губэрні], і той адразу
прызначыў Ляшэвіча памагатым абласнога інжынэра па будаўніцтве.
Адмысловай гутаркі заслугоўвае Табагінская
скала, якая складаецца з будаўнічага каменя. З першых жа дзён губэрнатарства
Крафта з яе пластавых парод вялося будаўніцтва казённых устаноў. Ужо потым
Крафт пісаў што ён пры пабудове будынка рэальнай вучэльні заключыў кантракты з
сялянамі Табагінскага паселішча пра пастаўку каменя па 55 рублёў за куб сажня,
а калі будаваўся вінны склад, гэты ж камень купляўся па 70 рублёў.
Так,
дзякуючы зносінам з дробнымі падрадчыкамі, Крафту атрымалася значна зьменшыць
кошты на камень. А калі запатрабаваліся вялікія аб’ёмы будаўнічых матэрыялаў на
будынак казначэйства, бібліятэкі і музэя, абласны інжынэр арганізаваў талаку з
беспрацоўных ссыльнапасяленцаў, якая пагадзілася здабываць і дастаўляць у Якуцк
кубічны сажань каменя за 30 рублёў, і з дастаўкай ён стаў абыходзіцца ў 40
рублёў. Так атрымалася стрымаць рост коштаў на камень пры вострым дэфіцыце
грошай на будаўніцтва каменных будынкаў. Гэта таксама дало магчымасьць, як піша
Крафт, установам і гарадзкім жыхарам узводзіць дамы на каменных падмурках за
нізкі кошт.
Падобныя дамы ў Якуцку, пабудаваныя на
падмурках з пластовой горнай пароды, захаваліся дагэтуль. У іх заўсёды бывае
суха, яны не дзівяцца грыбкамі, не паддаюцца дэфармацыі, не сыходзяць у зямлю,
як звычайна здараецца ва ўмовах вечнай мерзлаты.
Гэты
мэтад будаўніцтва драўляных аб’ектаў упершыню практыкаваў і ўкараніў ва ўмовах
Крайняй Поўначы знакаміты архітэктар горада Якуцка па нацыянальнасьці ці то
беларус, ці то паляк Кляменьці Адамовіч Ляшэвіч, родам з-пад Гомелю. Ён пакінуў
нам добрую памяць пра сябе, як таленавіты архітэктар, інжынэр, геоляг,
вышукальнік горных парод, землеўпарадчык заслужана лічыцца аўтарам праектаў
першых у Якуцку каменных будынкаў рэальнай вучэльні, казначэйства, акруговага
суда, бібліятэкі, музэя. Гэты арыгінальны мэтад будаўніцтва драўляных дамоў на
каменных падмурках незаслужана забыты. Ён мог бы шырока выкарыстоўвацца і цяпер
дачнікамі, і прыватнымі забудоўшчыкамі ў мяжы места. Запасы бутавага каменя на
Табагінскім мысе дасюль застаюцца амаль некранутымі. Сам Бог загадаў цяперашнім
дойлідам места карыстацца гэтым незьлічоным багацьцем будаўнічых матэрыялаў”. /Губернатор
Крафт – талантливый организатор и ученый. // Бубякин Д. Мой Якутск – краса и
гордость Туймаады (Очерки, публицистика, статьи, корреспонденции, репортажи,
интервью). // Якутск. 2002. С. 23-25./
Неўзабаве на будаўніцтве будынку казначэйства
з-за віны будаўнікоў абвалілася грашовая камора Якуцкага Казначэйства і ў гэтым
абвінавацілі Кляменьці Ляшэвіча. 12 лістапада 1909 г. распачалася справа ў
адносінах да выканаўцы пасады Якуцкага абласнога інжынэра Кляменьці Ляшэвіча,
якога абвінавацілі ў службовым злачынстве. 23 чэрвеня 1910 памочнік Якуцкага архітэктара,
стацкі саветнік Кляменьці Ляшэвіч быў аддадзены пад суд. 13 верасьня 1912 г. справа
скончылася.
19 лютага 1911 г. кватэра дзе пражываў Ляшэвіч
з сынам была абрабаваная, быў скрадзены таксама ягоны “формулярный список” ды
лісты.
28 жніўня 1913 года Кляменьці Ляшэвіч па стану
здароўя звольніўся з працы паводле ўласнага прашэньня і выехаў у
Санкт-Пецярбург.
6 чэрвеня 1914 г. Ляшэвіч зьвяртаецца ў ТБК
МУС з прашэньнем даць яму ізноў адпаведную пасаду, дзе мог бы служыць далей. 8
жніўня 1914 г. за №1647 ТБК МУС адказаў што “усе пасады занятыя і вызваленьне
якой-небудзь з іх у найбліжэйшай будучыні не чакаецца”.
Памёр Кляменьці Адамавіч Ляшэвіч у 1921 г.
Адзначым, што ўсімі будаўнічымі працамі
спраектаваных у Якуцку Ляшэвічам будынкаў кіраваў інжынэр Баўмгартэн, вядомы
тым, што адрэстаўраваў у 1911 г. вежу Якуцкага астрога.
Урад
Рэспублікі Саха (Якутыя) сваёй Пастановай ад 12 траўня 2005 г. за № 270
уключыла ўсе будынкі, якія спраектаваў Кляменьці Ляшэвіч, ў сьпіс помнікаў
гісторыі і культуры места Якуцк.
Жонка: Ляшэвіч
Аўгіньня Іванаўна (у дзявоцтве Сербіновіч) (1858-1919), шлюбам з ім пабралася ў
1886 г.
Сын: Клімэнт
Клімэнтавіч Ляшэвіч (1890-1942), агент страхавога таварыства “Саламандра” па
страхаваньню ад агню /Справочникъ Якутской
области на 1911 г. Якутскъ 1911. С. 37./,
дапамагаў бацьку ў будаўніцтве.
Пасьведчаньне
Выдадзена сапраўднае пасьведчаньне,
паводле прашэньня, патомнаму двараніну Кліменцію Кліменцевічу Ляшевічу ў тым
што пры правядзеньня дазнаньня выявілася, што ў яго, Ляшевіча, 19 лютага гэтага
года ў ліку выкрадзеных рэчаў былі выкрадзены наступныя дакумэнты: мэтрычнае пасьведчаньне
за №9541/34 выдадзенае пры царкве генэральнага галоўнага штаба ў г.
Санкт-Пецярбургу, копія фармулярнага сьпісу пра службу бацькі яго інжынэра-архітэктара
К. А. Ляшэвіча і пасьведчаньне пра прыпіску да Якуцкага прызыўнога ўчастку, што
Якуцкае гарадзкое паліцэйскае ўпраўленьне подпісам і прыкладаньнем казённай
пячаткі сьведчыць.
А. а. паліцмайстра /подпіс/
В. а. сакратара /подпіс/
Дачка:
Валянціна Клімэнтаўна Ляшэвіч.
Дачка: Тамара Клімэнтаўна Ляшэвіч (9 жніўня 1902 – 1980). У
1912-1921 гг. вучылася на выканаўчым факультэце Петраградзкага, а потым
Ленінградзкага харэаграфічнага вучылішча. Была залічана ў балетную трупу
Марыінскага дзяржаўнага акадэмічнага тэатра опэры і балета, у якім праслужыла
да 1945 г. Ад красавіка 1945 г. займалася пэдагагічнай дзейнасьцю ў Маскоўскай
харэаграфічнай вучэльні Дзяржаўнага акадэмічнага Вялікага тэатра. Працавала ў
Кітаі.
Творы:
Комнатные
калориферы В. И. Собольщикова. [В. Чертежи. Л. 9-10.] // Зодчiй. Архитектурный и художественно-техническій журналъ, издаваемый
С.-Петербургскимъ Обществомъ Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Февраль. №
2. С.-Петербургъ. 1873. С. 21-24.
Способъ
возстановленія правильнаго дѣйствія печей. // Зодчiй. Архитектурный и
художественно-техническій журналъ, издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ
Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Февраль. № 2. С.-Петербургъ. 1875. С. 22-23.
Комнатные
калориферы изъ пустотѣлаго кирпича. [В. Чертежи. Л. 56.] // Зодчiй. Архитектурный и художественно-техническій
журналъ, издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ Архитекторовъ. (Ежемѣсячное
изданіе). Октябрь, Ноябрь и Декабрь. №№ 10, 11 и 12. С.-Петербургъ. 1876. С. 22-23.
Водяное отопленіе низкаго давленія, дѣйствующее
отдѣльно и вмѣстѣ съ топкою кухоннаго очага въ каждой квартирѣ. [В. Чертежи. Водяное отопленіе въ домѣ
Мерца. Л. 53.] //
Зодчiй. Архитектурный и художественно-техническій журналъ, издаваемый
С.-Петербургскимъ Обществомъ Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Ноябрь и
Декабрь. №№ 11 и 12. С.-Петербургъ. 1877. С. 110-113.
Привилегированный мусоросжигатель въ Россіи
и главныхъ государствахъ Европы. Извлечено изъ 9 и 10 вып. «Иллюстрированнаго
описанія Всероссийской Гигіенической Выставки». С.-Петербургъ. 1893. 15 с.
Літаратура:
*
Утверждаются въ чинѣ. // Зодчiй. Архитектурный и
художественно-техническій журналъ, издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ
Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Январь. № 1. С.-Петербургъ. 1873. С. 20.
*
Трубочистная щетка, изобрѣтенная г. Шольцомъ. // Зодчiй. Архитектурный и
художественно-техническій журналъ, издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ
Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Iюнь.
№ 6. С.-Петербургъ. 1873. С. 76.
*
Извлеченіе изъ протоколовъ засѣданій С.-Петербургскаго Общества
Архитекторовъ. // Зодчiй. Архитектурный и художественно-техническій журналъ,
издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе).
Февраль. № 2. С.-Петербургъ. 1875. С. 36.
*
Возводятся въ званіе инженеръ-архитектора. // Зодчiй. Архитектурный и
художественно-техническій журналъ, издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ
Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе). Февраль. № 2. С.-Петербургъ. 1875. С. 37.
*
Утверждаются въ титулярнаго
совѣтника. // Зодчiй. Архитектурный и художественно-техническій журналъ,
издаваемый С.-Петербургскимъ Обществомъ Архитекторовъ. (Ежемѣсячное изданіе).
Октябрь. № 10. С.-Петербургъ. 1875. С. 122.
*
Списокъ фабрикантовъ, поставщиковъ, подрядчиковъ и мастеровъ по Строительной
Части. (Выборка изъ объявленій «Зодчаго» за 1872-76 г.). // Листокъ
Архитектурнаго Журнала «Зодчiй». Выходитъ одинъ разъ въ недѣлю. № 1. 2-го
Января. С.-Петербургъ. 1877. С. 4.
*
Извлеченіе изъ протоколовъ засѣданій С.-Петербургскаго Общества
архитекторовъ. Засѣданіе 25-го января 1877 года. // Листокъ Архитектурнаго
Журнала «Зодчiй». Выходитъ одинъ разъ въ недѣлю. № 7. 13-го Февраля. С.-Петербургъ.
1877. С. 34.
*
Извлеченіе изъ протокола засѣданія С.-Петербургскаго Общества
архитекторовъ. Засѣданіе 8-го февраля 1877 года. // Листокъ Архитектурнаго
Журнала «Зодчiй». Выходитъ одинъ разъ въ недѣлю. № 9. 27-го Февраля. С.-Петербургъ.
1877. С. 43.
*
Списокъ лицъ, сдѣлавшихъ взносы въ кассу Общества втеченіи отчетнаго
года, т. е., съ 17 декабря 1875 г. по 17 декабря І876 г. // Листокъ
Архитектурнаго Журнала «Зодчiй». Выходитъ одинъ разъ въ недѣлю. № 19. 8-го Мая.
С.-Петербургъ. 1877. С. 104.
*
Списокъ лицъ, участвовавшихъ по 7-е марта 1877 года, въ подпискѣ для
образованія капиталовъ имени инженеръ тайнаго совѣтника Безпалова. Для
Строительнаго училища. // Листокъ Архитектурнаго Журнала «Зодчiй». Выходитъ
одинъ разъ въ недѣлю. № 20. 15-го Мая. С.-Петербургъ. 1877. С. 110.
*
Строительный Адресъ-Календарь съ справочнымъ отдѣломъ для С.-Петербурга
и окрестностей на 1881 годъ. Изданіе А. Г. Шкларевича. С.-Петербургъ. 1881. С. ХІІ, 4, 60, 62.
*
Систематическій каталогъ статей и рисунковъ, помѣщенныхъ въ журналѣ
«Зодчій» въ 1872-1881 гг. Составленъ А. Ялозо. С.-Петербургъ. 1884. С.42-43, 57-59.
*
Гигіена обыденной жизни. Доктора медицины П. Енько старшаго врача Спб.
Вдовьяго дома и врача Спб. Александровскаго института. С.-Петербургъ. 1892. С. 32.
*
Краткій историческій очеркъ
пятидесятилѣтія Института Гражданскихъ Инженеровъ, бывшаго Строительнаго Училища.
1842 - 17 Декабря - 1892. С.-Петербургъ. 1892. С. 66, 113.
*
Юбилейный сборникъ свѣдѣній о дѣятельности бывшихъ воспитанниковъ
Института Гражданскихъ Инженеровъ (Строительнаго Училища) 1842-1892. Составилъ
по матеріаламъ собраннымъ Институтомъ Гражданскихъ Инженеровъ и по даннымъ,
извлеченнымъ изъ архивовъ М-ва Вн. Дѣлъ и др. источниковъ Кн. Гражданскій
Инженер Г. В. Барановскій. С.-Петербургъ. 1893. С. 193-194, V.
*
Большими серебряными медалями. // Первая Всероссійская Гигіеническая
Выставка, устроенная Русскимъ Обществомъ Охраненія Народнаго Здравія подъ
почетным предсѣдательствомъ Его Императорскаго Высочества Великаго Князя Павла
Александровича в С.-Петербургѣ 1893 г. Списокъ наградъ, присужденнымъ
экспонентамъ. С.-Петербургъ. 1894. С. 9.
*
Альбомъ Участниковъ Всеросс.
Промышленной и Художественной Выставки въ Нижнемъ Новгородѣ 1896 г. [Часть 3. Отдѣлъ XIX. Подъотдѣлъ Санитарно-Гигіеническій.
Группа 210. Класс 653. Дезинфекціонные снаряды и средства.] С.-Петербургъ. 1896. С. 141, 203.
* Личный составъ
служащихъ въ Вятской губерніи. Гражданское вѣдомство. Губернское правленіе. Строительное
отдѣленіе. Губернскій инженеръ,
инженеръ-архітекторъ, надв. сов. Климентій Адамович Лешевичь. // Календарь и Памятная Книжка
Вятской Губерніи на 1897 годъ. Составленъ подъ редакціей члена-секретаря Статистическаго
Комитета Н. Спасскаго. Вятка. 1896. С. 2.
*
Охрана Здоровья. Справочный
указатель Музея Гигіены и Санитарной Техники въ Москвѣ. Москва. 1899. С. 105, 109.
*
Адресный список петербургских архитекторов и гражданских инженеров. //
Строительный Сезон. Справочное изданiе. Вып. 2. Составил и издал М. Лурье. Петербург. 1902. С. 99.
*
Адресный список иногородних архитекторов и гражданских инженеров. //
Строительный Сезон. Справочное изданiе. Вып 3. Редактор-издатель М.
Лурье. Петербург. 1902. С. 75.
*
Сведѣнія о личномъ составѣ. //
Тюремный Вѣстникъ. № 10. Декабрь. 1903. С. Петербургъ. 1903. С. 781.
*
Строительная часть. // М. Ю. Отчетъ по Главному Тюремному Управленію за
1905 годъ. Санктпетербургъ. 1906. С. 77.
*
Хроника. // Якутская Жизнь. Газета политическая, общественная м
литературная выходитъ въ Якутскѣ два раза въ недѣлю. Якутскъ. № 19 24 апрѣля 1908. С. 3.
*
Приказы Якутскаго Губернатора. Февраля 6 дня, 1908 года № 49. // Якутскія
Областныя Вѣдомости. Якутскъ. № 7. 14 февраля 1908. С. 2.
*
Приказы Якутскаго Губернатора. 24 марта 1910 г. № 80. // Якутскія
Областныя Вѣдомости. Якутскъ. № 13. 1 апрѣля 1910. С. 2.
*
Справочникъ Якутской Области на 1911 г. Изданный Якутскимъ Областнымъ
Статистич. Комитетомъ подъ редакціей Секретаря Комитета М. П. Николаева.
Якутскъ. 1911. С. 13, 37.
*
Приказы Якутскаго Губернатора. 7 февраля 1912 г. № 24. // Якутскія
Областныя Вѣдомости. Якутскъ. № 6. 9 февраля 1912. С. 3.
*
Приказы Якутскаго Губернатора. 9 іюля 1913 года № 105. // Якутскія
Областныя Вѣдомости. Якутскъ. № 28. 11 іюля 1913. С. 2.
*
Мѣстная Жизнь. // Якутская Окраина. Газета политическая, общественная м
литературная выходитъ въ Якутскѣ ежедневно кромѣ дней послѣпраздничныхъ.
Якутскъ. № 234. 7 ноября 1913. С. 3.
* Памятники
архитектуры. // Памятники истории и культуры Якутской АССР. Якутск. 1978. С. 47.
* Петров П. Сохранить памятник архитектуры. //
Социалистическая Якутия. Якутск. 24 января 1981.
* Крадин Н. П. Старый Якутск. // Памятники Отечества. Иллюстрированный
альманах Всероссийского общества охраны памятников истории и культуры. № 2 (22).
Москва. 1990. С. 108-109.
*
Петров П. П. Города Якутии 1861-1917 гг.
(Социально-экономический очерк истории). Якутск. 1990. С. 106-111.
*
Якутск в былые годы... (XVII-XIX
вв.). Фотографии, рисунки. Сост. Д. К. Сивцев. Якутск. 1992. С. 43-45.
* Попов Н. И. Архитектор К. К. Лешевич. // Якутск вечерний.
Якутск. 7 апреля 1995. С. 4.
*
Тинский А. Г. Инженер-архитектор
В. М. Дружинин. // Энциклопедия Земли Вятской. Т. 5. Архитектура. Киров. 1996. С. 273.
* Габышева А. Память историческая, художественная, людская…
/ Полярная звезда. № 4. Якутск. 1997. С. 42-43.
*
Архитектор К. К. Лешевич. // Попов Н. И. Якутск (очерки, рассказы, статьи).
Якутск. 1997. С. 50-52.
* Арбугин Я. Проекты Лешевича. [Память о прошлом храня.] // Якутия. Якутск. 3 июня 1999. С. 4.
* Якутия. Хроника. Факты. События. 1632-1917
гг. Составитель Калашников А. А. Якутск. 2000. С. 328, 343, 344, 360.
* Петров П. П. Памятные места города Якутска, связанные с
именами поляков. // Якутский архив. . № 2. Якутск. 2001. С. 45.
* Габышева А. Реконструкция и реставрация зданий
Национального художественного музея РС (Я). // Maestro / Маэстро. Приложение к журналу
«Илин». № 3-4. Якутск. 2001. С. 26-27.
* Лешевич К. А. 1483. [Кандаурова Т. Н. Якутский музей западноевропейского искусства в Якутске (1483).] // Российская музейная энциклопедия. В двух томах. Т. 2. Москва. 2001. С. 369, 423.
* Губернатор Крафт – талантливый организатор
и ученый. // Бубякин Д. Мой Якутск –
краса и гордость Туймаады (очерки, публицистика, статьи, корреспонденции,
репортажи, интервью). Якутск. 2002. С. 24-25.
*
Якутия. Хроника. Факты. События. 1632-1917 гг. Издание второе
дополненное и исправленное. Составитель А. А. Калашников. Якутск. 2002. С. 362, 379-380, 397.
* Историческое здание Библиотеки-музея
(1911-2003 гг.). Якутск. 2003. С. 5.
*
Павлов А. А. Губернатор И. И. Крафт. Якутск. 2004. 176.
* Бочкарева
Л. Русский стиль Якутска. Материал
подготовила Елена Степанова. // Якутия. Якутск. 29 октября 2004. С. 9.
* Погорело здание казначейства. // Якутск
вечерний. Якутск. 27 мая 2005. С. 37.
* Павлов А. А. «Крафтовские камельки». // Якутский архив. №
4. Якутск. 2005. С. 122-123.
* Иванова С., Васильева Н. Настоящий старый город - 2. [Хоть одному памятнику повезло.] // Эхо столицы. Якутск. 28 июля 2006. С. 26.
* Лешевич
К. А. 94, 2003. // Архивы России о
Якутии. Выпуск 1. Фонды Государственного архива Иркутской области о Якутии.
Справочник. Отв. ред. проф. П. Л. Казарян. Якутск 2006. С. 456.
* Тишина Т. П. Роль православного искусства в становлении
изобразительного искусства Якутии. // На службе Богу и якутскому народу.
Материалы православных конференций, проходивших в Якутске: «Митрополит
Московский и Коломенский Иннокентий (Вениаминов)» в 1997 г., «Христианство в
судьбах народов Якутии» в 2000 г., «На службе Богу и якутскому народу» в 2005
г. Якутск. 2006. С. 60.
* Дмитриев В. Архитектор Лешевич. Губернский зодчий. //
Молодежь Якутии. Якутск. 2 марта 2007. С. 8-9.
* Валь Михаил
Иванович. [Персоналии] // Попов Г. А. Сочинения. Том III. История города Якутска. 1632-1917. Якутск. 2007. С. 201.
* Лешевич Климент
Адамович. [Персоналии] // Попов Г. А. Сочинения. Том III. История города Якутска. 1632-1917. Якутск. 2007. С. 226.
* Петров П. П. Градостроительство и архитектура Якутска
(вторая половина XVIII – начало ХХ в.): обзор документальных материалов НА
РС(Я). // Якутский архив. Якутск. № 2. 2007. С. 33-34.
* Лебедева Н. И. Архитектура церквей Омска в XVIII – начале ХХ века. // Архитектурное наследство. Вып. 47. Москва. 2007. С. 167-168.
* Лешевич Клементий Адамович. // Энциклопедия
Якутии. Т. 2. Якутск. 2007. С. 595.
* Лешевич
К. А. 277, 783. // Историко-культурный атлас Якутия. Природа.
История. Этнография. Современность. /Отпечатано в Венгрии/. Москва. 2007. С. 277, 783, 865.
* Яковлев Э. От паровой водокачки до современной системы
водозабора. // Якутия. Якутск. 28 мая 2008. С. 4.
* Саввинов И. Союз архитекторов: они были первыми. [На эту тему наша беседа с летописцем архитектурной жизни
Якутии, заслуженным строителем и почетным архитектором республики Олегом
Карамзиным.] //
Якутия. Якутск. 26 февраля 2009. С. 4.
*
Баркоўскі А. Якуцкі архітэктар
Ляшэвіч. // Краязнаўчая газета. Мінск. № 18. Май. 2009. С. 3.
* Петров П. П. Новый документ к биографии губернатора И. И.
Крафта. // Якутский архив. Якутск. № 3. 2010. С. 76.
*
Ноговицина Е. Кто вы, господин
Лешевич? [Культурный вторник.] // Якутия. Якутск. 12 июля 2011. С. 3.
* Ноговицына Е. Лешевич Клементий Адамович (1849 - после
1913). // Альбумс. Вестник музея. [Национальный
художественный музей Республики Саха (Якутия).] № 8. Май 2011. С. 14.
* Пантелеева И. Гусева Н. «Водоканал» - обыкновенное чудо. Якутск. [Отпечатано
во Владивостоке.] 2011. С. 23-24.
* Историческое здание
Национальной библиотеки Республики Саха (Якутия). 100 лет со дня открытия
здания Якутской городской публичной библиотеки и Якутского областного музея. Фотографии
и документы (1911-2011). Сост.: В. Н. Павлова, С. В. Максимова. Якутск. 2011. С. 28, 43.
* Лешевич (178), (264), (523); Лешевич А.
(235); Лешевич К. А. (124), (908). [Именной указатель.] // Якутский губернатор Иван Иванович Крафт
(1861-1914). Биобиблиографический указатель. Сост. Л. Г. Федорова. Якутск. 2011. С. 197.
* Ноговицына Е. С. Архитектор Клементий Адамович Лешевич: новые
факты к биографии // Музеи в культурном пространстве Евразии. Материалы научной
конференции с международным участием (октябрь, 2011 г.). Якутск. 2013. С. 208-213.
* Ноговицына Е. С. Размышления о судьбе архитектора Клементия
Лешевича или о строительстве каменных зданий в г. Якутске в XIX - начале XX вв.
// Илин. № 1-2. Якутск. 2013. С. 92-97.
* Харлампьева Н. Якутское время
Вячеслава Штырова. Якутск. 2013. С. 63.
* Памятные подарки архитектора.
// Юность Севера. Якутск. 15 августа. 2014. С. 3.
* Дойлід-Тардоха А. Якуцкі архітэктар Клеменці Ляшэвіч. Койданава.
2014. 27 л.
* Еремеева К. Дом, где живут картины. // Юность Севера.
Якутск. 18 августа 2017. С. 10-11.
* Лебедев А. Как губернатор в
Якутске камельки строил. // Эхо столицы. Якутск. 7 декабря 2017. C. 31.
* Парникова Т. «Поляки ХІХ-ХХ вв.: Якутск. Культурное
наследие. // Соотечественники. Rodacy. № 3. Абакан. 2018. С. 26.
* Петров П. К. А. Лешевич - основатель северного градостроения.
// Соотечественники. Rodacy. № 3. Абакан. 2018. С. 26-28.
* Никин П. Зодчий Якутска Клементий Лешевич. //
Забота-Арчы. Якутск. № 44. 31 октября 2019. С. 5.
Айталіна Дойлід-Тардоха,
Койданава
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz