Аляксей Шутаў: «Палюбіў усю Беларусь — не толькі Мінск»
Папулярны расійскі актор Аляксей Шутаў, вядомы гледачу па серыялах «Выклік», «Ефрасіння» і «Вяртанне Мухтара», даўно жыве на тры мегаполісы: Масква, Кіеў, Мінск.
У беларускай сталіцы, дзе ён нядаўна купіў нерухомасць, герой экрана праводзіць амаль увесь вольны ад здымак час. У інтэрв’ю «Салідарнасці» Аляксей расказаў пра тэатр, беларусаў у расійскім кіно і сваё стаўленне да палітыкі.
— Калі адбылася вашая першая сустрэча як актора з кіно?
— Маё вялікае кіно пачалося параўнальна нядаўна. Гэта серыял «Выклік», які стартаваў у 2006. Да таго былі ролі, не такія значныя па аб’ёме, але ад гэтага не менш цікавыя. У 1998 годзе мне дасталася роля юнкера ў «Сібірскім цырульніку» Мікіты Міхалкова. Здымкі супалі з працай у Тэатры Армена Джыгарханяна. Давялося на год звольніцца з тэатра, потым вяртацца... Але зусім пра гэта не шкадую. Гэты час запомніўся менавіта прысутнасцю на здымачнай пляцоўцы, назіраннем за тым, як працуе Мікіта Сяргеевіч Міхалкоў.
— Якія адносіны ў актораў серыялаў і «вялікага» кіно?
— Розныя, я б сказаў. Але ў серыялах здымацца не сорамна. Гэта цалкам запатрабаваны прадукт. Цяпер у Расіі робіцца шмат якасных праектаў, якія і серыяламі назваць цяжка. Да прыкладу, «Ліквідацыя». У такія праекты ідуць акторы з імёнамі. Ідуць у першую чаргу на рэжысёра і добры сцэнар. Хоць мяжа паміж вялікім кіно і серыяламі, вядома, існуе. Некаторыя рэжысёры не любяць актораў, якія здымаюцца ў рэкламе. Яны лічаць, што рэклама вучыць актора штампам, якіх потым цяжка пазбавіцца на здымачнай пляцоўцы. Хоць для многіх досвед працы ў рэкламе — гэта адна з нешматлікіх магчымасцяў рэалізоўвацца ў прафесіі...
— Наколькі цяжка трапіць у кіно ў Расіі?
— Цяжка. Гэта залежная прафесія. Акрамя таленту і ўмення прабіваць сабе дарогу павінная быць пэўная доля шанцавання. Шанцаванне апынуцца ў патрэбным месцы, спадабацца... Вельмі шмат таленавітых актораў прыходзіць на пробы, а выбраць з іх цяжка. Рэжысёр сам можа не ведаць, чаго хоча, альбо ў яго ўжо гатовы вобраз і страшна цяжка ў яго патрапіць. Не існуе сістэмы і выразных правілаў «як трапіць у кіно».
— Ці дапамагае тэатр працы ў кіно?
— Хутчэй ёсць складанасці. Актор, які хоча граць у тэатры, наўрад ці будзе плённа здымацца ў кіно, таму што ўсе да адзінага мастацкія кіраўнікі тэатраў, з майго асабістага досведу — гэта «Карабасы-Барабасы». У Джыгарханяна, да прыкладу, свой тэатр, і ў яго як у мастацкага кіраўніка акторы выклікаюць пачуццё уласнасці. Ва ўсіх такое. Актор, які сыходзіць у кіно, выклікае рэўнасць. Прынамсі, у мяне так было. Сыходзячы здымацца да Міхалкова, тым больш не на галоўную ролю, а на «кушать подано», я выклікаў рэўнасць і неразуменне. Я гэта разумею, таму што вучыўся ў Армена Барысавіча, потым ён мяне ўзяў у тэатр. А тут павеяла — і я ўцёк на цэлы год. Але так усё акторскае жыццё ўладкаванае. Цябе паклікалі, і ты раптам павінен вырашыць за вельмі кароткі прамежак часу, ісці ці не. Ці, напрыклад, серыял «Вяртанне Мухтара», у якім я здымаўся ўвесь гэты год… Ён робіцца на замову Масквы, але ў Кіеве. Хто можа сабе дазволіць паехаць на такі працяглы тэрмін, жыць і працаваць у іншай краіне, маючы мінімум магчымасці бачыцца з блізкімі?! Актор можа. Гэта складанае рашэнне, але для актора — гэта хутчэй норма. Часта я прыязджаў з такімі працяглымі камандзіроўкамі і на здымкі ў Мінск.
— Шмат беларусаў у расійскім кіно?
— Большасць беларускіх актораў, якія больш-менш здымаюцца, імкнуцца ў Маскву. Па-першае, няма магчымасці здымацца тут. Па-другое, нават калі маскоўскі праект здымаецца ў Мінску або ў Кіеве, беларусы, якія пераехалі, ужо пазіцыянуюцца як маскоўскія. Для прасоўвання сябе ў прафесіі гэта правільна, напэўна. Масква — кінематаграфічны цэнтр. Але наогул, як правіла, вытворчасць кіно — справа інтэрнацыянальная, напэўна, яшчэ з часоў СССР.
— Чаму прыйшлі ў гэтае рамяство?
— Была цікавасць яшчэ ў падлеткавым узросце. І ў мяне яна пайшла далей за школьную мару. Калі паступіў у 1991 годзе на акторскі факультэт ВГИКа — час быў няпросты, паўставала шмат пытанняў, звязаных з будучыняй… Але мая мара ажыццявілася, я жыў у тым свеце, пра які марыў. Вакол мяне былі такія ж людзі з падобным светаадчуваннем. Плюс мне вельмі пашанцавала з настаўнікамі — я трапіў у майстэрню Філозава і Джыгарханяна. І адразу пасля заканчэння ўнівесітэта, як ужо казаў, Армен Барысавіч ўзяў мяне ў тэатр.
— Якія якасці трэба мець, каб стаць акторам?
— Складана раіць, таму што гэтая прафесія — самая эфемерная з усіх магчымых. Складана скласці азбуку прафесійных навыкаў. Мабыць, у першую чаргу трэба жаданне. Упартасць важная, але не варта яе ўзводзіць у абсалют. Талент мае дастаткова апасродкаванае дачыненне да прафесіі. У спісе — харызма, асабістая скіраванасць і апантанасць... Немалую ролю граюць людзі, якія цябе атачаюць, чыёй энергіяй ты сілкуешся, якія цябе вучаць. Вельмі шмат момантаў. Лёс тут мае вельмі вялікае значэнне...
— Хто твае любімыя рэжысёры?
— У першую чаргу — тыя, з кім працаваў. Мне хацелася б як мага часцей сустракацца на здымачнай пляцоўцы з кіеўскім рэжысёрам Сашам Капейкіным, у якога неверагодна творчая атмасфера ў працэсе здымак. З піцерскім рэжысёрам і акторам Арменам Мазікянам, з якім супрацоўнічалі на «Выкліку». Мне цікава, калі на здымачнай пляцоўцы адбываецца такі творчы пінг-понг паміж рэжысёрам і акторам. У любым выпадку і ў тэатры, і на здымачнай пляцоўцы важны чалавечы фактар. Першы раз я пачуў гэта ад свайго педагога Армена Джыгарханяна: калі ў працы актор і рэжысёр сыходзяцца па «групе крыві», то творчасць будзе. Калі такая сумяшчальнасць адбываецца — гэта вялікая радасць. Калі не — працэс, у найлепшым выпадку, ператвараецца ў вытворчасць.
— А як з творчасцю ў серыялах?
— У «Мухтару», напрыклад, складана. Гэта наладжаная вытворчасць, такі завод. Там мы усе закладнікі нормы выпрацоўкі. Мы павінныя зняць за дзень пэўную колькасць матэрыялу... Пра творчасць казаць не даводзіцца.
— Слава і прызнанне важныя?
— Ёсць такія заняткі, якія з’яўляюцца як бы лакмусавай паперкай, калі, сутыкаючыся з той ці іншай працай, выяўляюцца добрыя або дрэнныя якасці чалавека. Акторская прафесія — якраз такая лакмусавая паперка. Можна спакушацца ўвагай. Зноў жа, як казаў мой настаўнік Армен Джыгарханян, «слава — гэта пабочны эфект нашай прафесіі». Гэта выдатная заўвага. За гэтым эфектам можна пайсці, а можна проста ўспрымаць яго як дадзенасць. Так, я здымаюся, раблюся медыйным і вядомым. І ўспрымаю гэта проста як дадзенасць.
— Што вас звязвае з Мінскам?
— Я даволі працяглы час правёў тут на здымачнай пляцоўцы: каля чатырох гадоў. Палюбіў Мінск ад усёй душы. Наогул, усю Беларусь — не толькі Мінск — палюбіў. Першы раз я прыехаў у Мінск у 1992 годзе да сябра. Тады ў гэты горад і закахаўся. Выдатная прырода, пышныя чыстыя гарады, ветлівыя людзі, з якімі вельмі лёгка працуецца. Часта прыязджаю сюды з дачкой Дашай, праводжу час з блізкімі... Вось і цяпер, падчас двухмесячнага адпачынку пасля здымак сёмага сезона «Вяртання Мухтара», жывем тут і нават паспелі купіць кватэру.
— Аляксей, як вы лічыце, актор і палітыка — гэта рэчы сумяшчальныя?
— Для мяне — не. Палітычная ангажаванасць актораў — павеў медыйнасці і папулярнасці. Ты медыйны, і тады цябе просяць сказаць нешта ў падтрымку таго ці іншага руху. Хтосьці з актораў гэтым карыстаецца, пагаршаючы, як на мяне, сваё становішча. Нехта сапраўды мае сваю пазіцыю, але досыць яму заплаціць кругленькую суму, і яна можа змяніцца. Каб займацца палітыкай, трэба час, жаданне, быць у тэме, трэба папросту пакласці жыццё, каб сапраўды несці сваю місію — на карысць выбаршчыкаў. Гэта не павінна быць чымсьці павярхоўным. Што да мяне, то столькі часу я не маю, а быць пешкай, тварам, які прадстаўляе чыесьці лозунгі, — лічу несумленным заняткам. Гэта маё асабістае перакананне. Я не цікаўлюся палітыкай і не імкнуся з ёй хоць неяк судакранацца.
Салідарнасць
Аляксей Шутаў вучыўся на акцёрскім факультэце УДІКа (майстэрня А. Джыгарханяна і А. Філозава). Служыў у тэатры пад кіраўніцтвам Армена Джыгарханяна, у «Цэнтры драматургіі і рэжысуры» Міхаіла Рошчына і Аляксея Казанцава, у тэатры «Чалавек». Вядомы гледачам па акцёрскіх работах больш чым у 20 фільмах (сярод іх «Сібірскі цырульнік» М. Міхалкова, «Пецярбургскія таямніцы», «Бедная Насця», «Выклік», «Вяртанне Мухтара» і іншыя). З 2017 года — акцёр Беларускага дзяржаўнага Маладзёжнага тэатра.
*
Акцёр Аляксей Шутаў: Тут іншае адчуванне зямлі
*
Ён ніколі не апавядаў пра шкілеты ў шафе як артыст, але вырашыў зрабіць гэта як рэжысёр. У сакавіку Аляксей Шутаў прадставіць у Беларускім дзяржаўным маладзёжным тэатры спектакль-інтэрактыў «Шкілеты», дзе прапануе паразважаць пра тое, наколькі варта давяраць блізкім і ці можна хаваць свае сакрэты. Вядомы па работах у расійскіх ды ўкраінскіх фільмах і серыялах акцёр вырашыў паспрабаваць сябе ў якасці рэжысёра ў Беларусі. Саспеў?..
— Прычын, чаму я на гэта рашыўся, шмат. Напэўна, кожны артыст, знаходзячыся па другі бок ад рэжысёра, задаецца пытаннямі, чаму ўсё менавіта так і што адбываецца ў галаве творцы, таму гэтым спектаклем я закрываю гештальт. Дзякуй тэатру, што дазволіў мне ажыццявіць гэтую пастаноўку. Упершыню ў жыцці я лезу ў мутную ваду, не асэнсаваўшы, чаму гэта раблю, і ўжо ў працэсе разумею, што не ўзяў з сабой маску з ластамі і не ўмею плаваць пад вадой. Але калі ўжо нырнуў, трэба вучыцца існаваць у гэтай стыхіі. Спрыяльныя ўмовы стварае тое, што з занятымі ў пастаноўцы артыстамі мы ведаем адно аднаго не першы год, бо не ў адным спектаклі разам працавалі на сцэне. Чалавечыя адносіны важныя для мяне ў першую чаргу, у тым ліку ў прафесіі.
— Хіба не патрэбная дыстанцыя паміж рэжысёрам і акцёрамі?
— Яе адсутнасць мне не перашкаджае, таму што я ўсё ж не рэжысёр. Сутыкнуўшыся з пэўнымі праблемамі, я зразумеў, што каб быць рэжысёрам, трэба мець больш ведаў і навыкаў.
— У вас ёсць досвед работы і ў тэатрах, і ў кіно, вы бачылі розную рэжысуру...
— Менавіта таму, што пабачыў шмат варыянтаў работы з акцёрамі, я, можа быць, і адважыўся паставіць сябе на месца рэжысёра. Натуральна, мне як акцёру хацелася б, каб рэжысёр працаваў са мной, маючы поўную карціну таго, што робіць, і плануючы хады на некалькі крокаў уперад, бо ў нейкім сэнсе ён стварае асобны свет. Сам я гэтага прапанаваць артыстам не магу, хоць і прыйшоў са сваёй ідэяй, якая сфарміравалася ў пэўную канцэпцыю. Калі я планаваў спектакль, быў гатовы да таго, што ўсё зменіцца ў залежнасці ад канкрэтных артыстаў, і дзякуй богу, што не распланаваў усё дасканала, бо менавіта так і адбываецца. Імгненна загараюся ад прапаноў акцёраў — часам яны мне падабаюцца нават больш, чым тое, што я меркаваў рабіць сам. Бывае, трапляю ў ступар, калі мая ідэя ламаецца з-за таго, што прапаноўваюць выканаўцы, і я не ведаю, што з гэтым рабіць. Прытым яны патрабуюць, каб я дакладна фармуляваў задачы, меў лагічныя адказы і мог патлумачыць, што канкрэтна павінна адбывацца на сцэне.
— У вашым жыцці былі такія рэжысёры, метад работы якіх вы хацелі б пераняць?
— Аднойчы давялося працаваць з Аляксандрам Агаровым. Вось гэта было вельмі маё: сапраўднае мастацтва — шматпланавае, непрамалінейнае. Вельмі падабаецца, як з артыстамі працуе Віктар Шаміраў, але ў нас не знайшлося агульных пунктаў. Было цікава, калі мы рыхтавалі спектакль з французскім рэжысёрам Крыстофам Фер’е ў Маскве. У яго была адметная ідэя, канцэпцыя, стылістыка, ён прыносіў вялікую колькасць матэрыялу для абмеркавання, мы засяроджана працавалі з тэкстамі. Карысны досвед.
— Работа ў кіно дала разуменне прыёмаў кінарэжысуры?
— Па вялікім рахунку ў тэатральнага і кінаакцёра адна методыка працы. Я больш люблю тэатр — ён рознапланавы, не абавязкова бытавы, у той час як кіно ў асноўным паказвае побытавыя гісторыі. Нейкія авангардныя ці абсурдысцкія фільмы, што здараліся ў кінамастацтве ад пачатку яго існавання, не атрымалі плённага развіцця, хоць час ад часу нешта такое і з'яўляецца. Кіно больш камерцыйнае мастацтва, а за час існавання ў фармаце тэлебачання наогул скіравалася на задавальненне імгненных запытаў. Цяпер ідзе новы віток развіцця кінематографа, у тым ліку і таму, што тэлебачанне ўжо не з’яўляецца адзіным даступным сродкам баўлення часу. Дзякуючы інтэрнэту людзі сталі разумець, наколькі значны іх уласны погляд і што любы чалавек можа нешта выказаць, запісаць, зняць і паказаць усім. Кіно пачынае нервавацца, шукаць новыя хады і фарматы свайго існавання.
— Гледачы больш ведаюць вас па кіно, чым па тэатры...
— У тэатры я працаваў не так актыўна. Вялікіх маскоўскіх тэатраў я не захапіў, ды і не імкнуўся туды трапіць: здымкі забіралі час. Але ў той жа час тэатр я ніколі не пакідаў: працуючы ў кіно, стараўся раз на месяц іграць спектаклі. Магчыма, рэдкая падпітка выпеставала галаданне па тэатры, а я заўсёды быў яго фанатам, я люблю яго як з’яву, захапляюся ім як глядач, у мяне ёсць любімыя рэжысёры, калектывы, спектаклі. І калі мне падабаецца, я гатовы без аніякай зайздрасці крычаць: «Люблю пастаноўкі, у якіх мяне няма!»
— Колькасць тэатральных падзей у Маскве значна большая, чым ва ўсёй Беларусі. Але вы пераехалі сюды. Чаму?
— У апошнія гады беларускі тэатр атрымаў жывы глыток за кошт недзяржаўных праектаў. Зразумела, што гэта адбывалася і з маскоўскім тэатрам, і з кіеўскім, але тут гэта робіцца не горш — жыццё ж ідзе, падштурхоўвае да асэнсавання. Мяне сюды прывялі асабістыя абставіны, да таго ж я не маю эгаістычнай мэты стаць крутым акцёрам і дасягнуць неймаверных заробкаў, інакш бы застаўся ў Маскве. Для мяне прыватнае жыццё чалавека важнейшае за прафесію і сацыяльную пазіцыю. Прафесію і нават краіну можна памяняць, калі гэтага патрабуе твая сямейная гісторыя. Адыграла сваю ролю і тое, што я люблю Беларусь з моманту, як упершыню трапіў сюды на пачатку 90-х. З часам я зразумеў, дзе мне больш камфортна і што Масква — не мой горад, хоць там і крута працаваць, калі трэба ўзляцець па кар’ернай лесвіцы. Але не ўсё гэтым вымяраецца.
— Выбудоўваючы свой лёс з дзяцінства, якое прайшло ў Якуціі, вы фактычна перасяклі палову зямнога шара. Ці істотная для сучаснага чалавека розніца менталітэтаў, культурных кантэкстаў?
— Паходжанне і папярэдняе жыццё далі гнуткасць і паўплывалі на тое, дзе мне камфортна. У мяне не было сваякоў з Беларусі, але, пажыўшы з людзьмі розных культур і менталітэтаў, я адшукаў месца, дзе мне найбольш утульна. Нейкі час, калі я жыў у Кіеве, быў упэўнены, што людзі паўсюль аднолькавыя, але, канешне, гэта непраўда. Я маю асабістае адчуванне Беларусі, не як у турыстаў, якія здымаюць вяршкі. З’ездзіўшы ў Маскву на спектакль, кудысьці на здымкі ці ў вандроўкі, вяртаюся ў Мінск і кожны раз раблю глыбокі ўдых: я вярнуўся. Гэта атрымліваецца само сабой — здымаецца напружанне ад паездак. Тут маё месца. Не ведаю: ці надоўга, ці было яно мне наканавана?..
— Таму ў вашым спектаклі выявілася цікавасць да беларускіх слоўцаў?
— Мне цікавая беларуская культура наогул. Памятаю, што нават у часы савецкага інтэрнацыяналізму культуры ўсіх рэспублік мне здаваліся рознымі. І беларуская культура — асаблівая. Не руская. А мова — яркая культурная адметнасць. Для мяне застаецца пытаннем, чаму ў краіне, дзе ёсць цудоўныя, вядомыя ў свеце мастакі, музыканты, такая няпростая гісторыя з мовай. У спектаклі я хачу закрануць пытанне, чаму частка беларусаў адмаўляецца ад сваёй мовы. Я не асуджаю, але хачу зразумець як чалавек збоку.
— А ў вас на радзіме гавораць на якуцкай мове?
— Так. Якуцкая культура вельмі кантрастуе з рускай, таму мова нікуды не падзелася, яна развіваецца. Спачатку была вусная мова, а за савецкім часам з’явілася пісьменства. Якуцкая культура адметная яшчэ і тым, што моцна звязаная з веравызнаннем — паганства дагэтуль уплывае на паводзіны людзей. Нават адукаваныя людзі не пазбаўленыя прымхлівасці. Згадаю гісторыю, як настаўніца забыла шапку ў кабінеце, калі стаялі 40-градусныя маразы. І яна вярнулася... спінай да класа. Памятаю сваё адчуванне гэтай атмасферы — яна шмат у чым трымаецца на эмоцыі страху. Пажыўшы некалькі гадоў у Маскве, я ўжо пачаў забывацца на некаторыя праявы, а калі неяк прыехаў, мяне чакаў усеахопны жах блізкіх і знаёмых, звязаны са смерцю бацькі: яны дапускалі ўмяшанне нейкай сілы, маўляў, чалавек не проста так сышоў. Ніхто пра гэта не казаў, але я адчуваў прыродны звярыны страх і бездапаможнасць, немагчымасць адолець унутраны жах. Калі дапусціць пэўныя думкі, яны могуць паглынуць — у такія моманты людзі і цягнуцца па шпількі... У культуры насамрэч шмат абліччаў. Яна існуе на прыродным узроўні, ідзе ад адчування зямлі. Вось чаму ў Беларусі я дыхаю інакш: тут іншае адчуванне зямлі.
— Беларускамоўны герой паводле інсцэніроўкі «Шкілетаў» адрозніваецца ад усіх — ён самы адкрыты...
— Я не сказаў бы, што ён адкрыты. У яго няма такіх шкілетаў у шафе, якія паўсплывалі ў сяброў. Чаму менавіта гэтаму персанажу я аддаў беларускую мову? Я сустрэў такіх людзей у Мінску. Мы неяк кантактавалі з глядачкай, якая размаўляла выключна па-беларуску. Для мяне гэта не праблема, я разумею — не складана ж. Яна вырасла ў інтэрнацыянальнай сям’і, у пэўны перыяд жыцця сама вырашыла размаўляць па-беларуску, стала вывучаць мову. Але калі мы абмяркоўвалі спектакль і перайшлі на высокія матэрыі, яна пераключылася на рускую... Спачатку я хацеў, каб мой герой Віктар быў носьбітам добрай беларускай мовы, але атрымаўся персанаж, які жадае размаўляць па-беларуску, але яму не хапае слоўнікавага запасу, хоць жаданне і волевыяўленне ўсё адно застаюцца шчырымі. Атрымліваецца, каб размаўляць на роднай мове, трэба напружвацца. Мне хочацца абмеркаваць гэта з гледачамі. Мы прапануем разам разважаць на той мове, на якой зручна выказваць думкі. І не толькі на гэтую тэму, бо спектакль усё ж пра асабістыя таямніцы.
— Сама гісторыя паўстала з фільма. Чым яна вас зачапіла?
— Гадоў пяць таму мне давялося паслужыць у тэатры, дзе асноўная стылістыка — інтэрактыў. Мэта — вывесці гледача на размову, дамагчыся прамога кантакту. Прыблізна ў той жа час я ўбачыў фільм «Ідэальныя незнаёмцы» — і сышлося. Вельмі жывая сучасная тэма — гаджэты, у якіх заключана практычна ўсё наша жыццё, шмат інфармацыі, якую мы не хацелі б паказваць іншым. Тады сфарміравалася жаданне зрабіць спектакль на падставе гэтага фільма.
— Адна справа, калі публіка глядзіць гісторыю пра шкілеты ў шафе, якую апавядаюць акцёры. Іншая — калі ёй прапануюць пра гэта выказацца. Нешта кшталту псіхатэрапеўтычнага сеанса. Гледачы павінны быць падрыхтаваныя да такога прагляду?
— Яны нічога не павінны — толькі прыйсці ў тэатр. Наша задача — размаўляць з людзьмі так, каб яны лёгка ўключыліся ў размову. Нам прынцыпова патрэбна малая пляцоўка, таму што ўсе мусяць адно аднаго бачыць: сваё стаўленне можна выказаць не толькі словамі, а нават позіркам. Тэатр — жывое мастацтва, скіраванае на людзей. Сапраўды, своеасаблівая тэрапія, а ў нас нават афармленне звязанае з арт-тэрапіяй. Я і сам атрымліваю тэрапію, калі гляджу добры спектакль.
Ларыса Цімошык
/Звязда. Мінск. № 46. 7 сакавіка 2020. С. 8./
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz