Інакенцій Эрцюкаў
ЯКУЦІЯ
Мне пра Якуцію ты баеш,
Пра край з маленства дарагі,
І смех, і слёзы выклікаеш;
Зусім, зусім ён не такі...
Гаворыш — там са сьнегу хаты,
Палову года ноч адна,
Мядзведзь пранырлівы, калматы
Шыбуе з нейчага двара...
Замест аўтобусаў — сабакі
Ў сані ўпрэжаны гуртом,
Якуты сьвежую салаку
Усё жыцьцё ядуць жыўцом!
Але ж галоўнае,
дык гэта —
Завея, снег — ва ўсе бакі!
Часамі нават і паэта
Спужае клімат наш такі.
Хоць ты турыст, але ж не вельмі,
Крычы пра мой суровы край,
Мая зямля — не свет ялейны.
Мая зямля — не боскі рай.
Жыве на ёй народ рабочы,
Такі, што і марозу брат,
Няхай завея слепіць вочы.
Няхай над ім шалее град...
Жыве народ мой, як і ўсюды,
Заўжды прыветны да гасцей.
З усімі тут сябруюць людзі,
Гадуюць з радасцю дзяцей.
І не учора, і не сёння
Любоў злучыла нас з Масквой,
Мая Якуція заўсёдна
Расіі лічыцца сястрой.
Пераклала Р. Баравікова.
/Літаратура і Мастацтва. Мінск. № 45. 8 лістапада 1974. С. 7./
Інакенцій Іларыёнавіч Эрцюкаў - нар. 24 лістапада 1916 г. у Тырасінскім насьлезе Батурускага ўлуса Якуцкай акругі Якуцкай вобласьці Расейскай імпэрыі ў сялянскай сям’і.
У 1940 г. скончыў гістарычны факультэт Якуцкага настаўніцкага інстытута. Працаваў настаўнікам, загадчыкам навучальнай часткай, дырэктарам сямігадовай школы.
У 1942 г. быў пакліканы ў шэрагі РСЧА. Удзельнічаў у баях з Вэрмахтам у Румыніі, Баўгарыі, Вугоршчыне ды Аўстрыі.
Пасьля дэмабілізацыі - рэдактар Якуцкага кніжнага выдавецтва, намесьнік рэдактара газэты “Эдэр коммунист”, адказны сакратар праўленьня СП Якуціі, адказны сакратар рэдакцыі газэты “Бэлэм буол” – “Будь готов”, літаратурны супрацоўнік рэдакцыі часопіса “Хотугу сулус”.
Друкаваўся ад 1937 г. Чалец КПСС ад 1945 г.Чалец СП СССР ад 1950 г. Заслужаны работнік культуры ЯАССР.
Быў узнагароджаны ордэнам “Чырвонай Зоркі”, двума ордэнамі “Знак Пашаны”, баявымі і працоўнымі мэдалямі.
Памёр 6 чэрвеня 1991 года.
Літаратура:
* Мартинович А. О времени и о себе. [Рец. И. Эрцюков. Костры на снегу. Пер с якутского Вл. Жукова. М., «Современник», 1973.] // Полярная звезда. № 5. Якутск. 1973. С. 134-135.
* Якуцкая літаратура. Эрцюкоў І. 3733. Якуція. [Верш]. Пер.: Р. Баравікова. – “Літ. і мастацтва”, 19734, 8 лістап., с. 7. // Мастацкая літаратура народаў СССР у перакладзе на беларускую мову 1966-1975 гг. Паказальнік літаратуры. Складальнік І. І. Фалькоўская. Мінск. 1978. С. 289.
* Мартинович А. О времени и о себе. // Слово русской критики о якутской литературе. Составитель и автор вступительной статьи – канд. филол. наук Н. С. Сивцева. Якутск. 1986. С. 172-175.
* Гілевіч Н. На Трэцяй Усесаюзнай у Маскве . З кнігі «Забаўныя гісторыі». [Літаратурная Беларусь. Культурна-асветніцкі праект Грамадскага аб’яднання “Саюз беларускіх пісьменнікаў”. № 4-5 (жнівень). С. 8-9.] Новы час. Мінск. № 22. 3-9 верасня 2007. С. 16-17.
Тыярысься Піянэр,
Койданава
Раіса Андрэеўна Баравікова нар. 11 траўня 1947 г. у в. Пешкі, Бярозаўскага р-на Брэсцкай вобл. БССР – СССР, у сям’і служачага.
У 1965 г. скончыла сярэднюю школу ў м. Бяроза.
Працавала ў раённай газэце “Маяк Прыдняпроўя” у м. Быхаў Магілёўскай вобл. БССР.
У 1966 – 1971 г. вучылася, разам з Іванам Ласковым і якуцкай пісьменьніцай Валянцінай Гаўрыльлевай [некалькі разоў, пасьля сьмерці Івана Ласкова, Валянціна прасіла каб Раіса ёй напісала, але Баравікова праігнаравала просьбу], у Літаратурным інстытуце імя М. Горкага ў Маскве на аддзяленьні мастацкага перакладу.
Працавала рэдактарам кінастудыі “Беларусьфільм” (1971-1972). У 1972-1977 — карэспандэнт газэты “Літаратура і Мастацтва”, у 1983-1988 — літкансультант рэдакцыі газэты “Чырвоная змена”. У 1996-2000 гг. намесьнік, у 2000-2002 гг. галоўны рэдактар часопіса “Алеся”. Галоўны рэдактар часопіса “Маладосьць” (2002-2011). Супрацоўніца газэты “Літаратура і Мастацтва” (2011-2012).
Чалец Саюза пісьменьнікаў СССР (ад 1977). Ляўрэат літаратурнай прэміі імя А. Куляшова (1987). Дзяржаўная прэмія Беларусі ў галіне літаратуры (1993).
Перакладае з рускай, украінскай, польскай, кабардзінскай, кіргіскай, грузінскай, якуцкай ды іншых моў.
Літаратура:
* Якуцкая літаратура. Эрцюкоў. 3733. Якуція. [Верш]. Пер.: Р. Баравікова. – “Літ. і мастацтва”, 1974, 8 лістап., с. 7. // Мастацкая літаратура народаў СССР у перакладзе на беларускую мову 1966-1975 гг. Паказальнік літаратуры. Складальнік І. І. Фалькоўская. Мінск. 1978. С. 289.
* Праневіч Г. М. Баравікова Раіса. // Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік ў 6 тамах. Т. 1. Мінск. 1992. С. 203.
* Гарадніцкі Я. А. Баравікова Раіса. Бібліяграфія. // Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік ў 6 тамах. Т. 1. Мінск. 1992. С. 203-206.
Цімахіньня Грузд,
Койданава
Імянны паказальнік
Баравікова Р. 3733 (пер.)
Эрцюкоў 3733
/Мастацкая літаратура народаў СССР у перакладзе на беларускую мову 1966-1975 гг. Паказальнік літаратуры. Складальнік І. І. Фалькоўская. Мінск. 1978. С. 289, 295, 317./
Вольная студыя
17 травень 2017, 13:08
Міхась Скобла
Раіса Баравікова:
Заўзятар і брамнік — словы і для мяне нязвыклыя
Доўгатрывалая акцыя “Чытаем па-беларуску з Velcom” аб’яднала пісьменьнікаў і спартсмэнаў. Чым бяруць за сэрца беларускіх школьнікаў футбалісты магілёўскага “Дняпра” і аўтары часопісу “Буся”? Госьцяй перадачы — паэтка Раіса Баравікова.
— Спадарыня Раіса, як вы лічыце, ці магчыма тое катастрафічнае становішча, у якім апынулася беларуская мова, выправіць падобнымі акцыямі, без адчувальнай падтрымкі дзяржавы?
— З аднаго боку, кропля і камень точыць. З другога, безумоўна, падтрымка дзяржавы павінна быць. Прыемна, што да нашай акцыі ў многіх гарадах далучаюцца спартсмэны, скажам, у Магілёве і Салігорску літаральна месяц таму. У магілёўскай ратушы нас падтрымалі футбалісты каманды “Дняпро”. Яны распавялі дзеткам пра футбол ды зладзілі невялічкую віктарыну — школьнікі павінны былі перакласьці на беларускую мову некаторыя футбольныя тэрміны. Заўзятар, брамнік — словы і для мяне нязвыклыя. А дзеці з захапленьнем гэта ўспрымаюць! Вы б пабачылі зь якой цікавасьцю яны слухаюць і Юрыя Жыгімонта — вядоўцу папулярнай тэлепраграмы “Падарожжы дылетанта”, і рэдактара часопісу “Буся” Ўладзімера Ліпскага! Такія акцыі рыхтуюць глебу. Дзякуй вялікі кампаніі Velcom, каб жа і і другія, у тым ліку айчынныя, кампаніі не заставаліся ўбаку ад нашага болю, ад нашай трагедыі, каб ня зьнікла наша мова.
— Вы закончылі маскоўскі Літаратурны інстытут. Паколькі там вучыліся прадстаўнікі розных народаў, то яго выпускнікі, звычайна, мелі сяброў у многіх рэспубліках, што спрыяла міжнародным сувязям, перакладам і г.д. Ці засталіся ў вас нейкія літінстытуцкія кантакты і пазьней, ці з развалам СССР усё абарвалася?
— З развалам СССР усё абарвалася. Ня ведаю, чаму так атрымалася, але сёньня, па маіх адчуваньнях, беларуская літаратура існуе ў нейкай абмежаванай прасторы. Вось я сябе бяру. Усе ранейшыя сяброўскія адносіны, у тым ліку літінстытуцкія, неяк аціхлі. Ёсьць у мяне ў Маскве аднакурсьніца паэтка Раіса Раманава, яна пераклала шмат маіх вершаў, мы зрэдку стэлефаноўваемся, але нагоды мне паехаць у Маскву, ці ёй у Менск — няма. Сябравалі мы зь Янам Кросам з Таліна, вельмі вядомым драматургам. А сёньня? Дзе той Талін, дзе той Менск, адпаведна і стасункаў няма.
— У Літінстытуце вы закончылі перакладчыцкае аддзяленьне. Чаму ж не перакладалі? Гэта ня ваш жанр?
— Відаць, ня мой. Хоць сёе-тое пераклала. Скажам, апавяданьні польскага пісьменьніка Станіслава Дыгата. Ёсьць у мяне пераклады і з Ганны Ахматавай. Яшчэ са студэнцкіх часоў у мяне заставаўся “Рэквіем” Ахматавай. Ён быў забаронены і ў Маскве распаўсюджваўся ў самвыдаце. Я яго пераклала, занесла ў “ЛіМ”, дзе галоўным рэдактарам быў Анатоль Вярцінскі, і ён надрукаваў. Потым я падумала, што сама пішу любоўную лірыку, а ці не паспрабаваць мне перакласьці нешта падобнае з Ахматавай. Я пераклала невялічкую нізку вершаў, яна была надрукаваная ў кнізе “Люстэрка для самотнай”.
— Эпіграфам да яе — словы Эклезіяста: “Дваім лепей, чым аднаму, бо ёсьць ім добрая дзяка за іхнюю працу. Бо як адзін упадзе, падыме другі свайго сябра”. А хто вас падтрымліваў на пачатку вашага шляху ў літаратуру?
— Найперш я павінна згадаць Аляксея Пысіна. Менавіта ён дапамог мне знайсьці свой шлях. Так атрымалася, што адразу пасьля школы я трапіла на працу ў быхаўскую раённую газэту. Аднойчы ў Быхаў прыехалі Аляксей Пысін і Васіль Матэвушаў з Магілёва і запрасілі мяне разам зь імі пачытаць вершы ў доме культуры. Гэта быў мой першы выступ перад публікай. Мяне ў рэдакцыі ўгаворвалі завочна паступаць на журфак, і калі б ня Пысін, я на тыя ўгаворы паддалася б. І вершы пісаць перастала б, працавала б журналісткай і жыла ў Быхаве... Пысін мяне і ў Літінстытут накіраваў. Я яго і як паэта вельмі цаню. “Ведайце, калі мяне ня стане, / я ў сваю дывізію пайшоў...”. Калі ўзяць ваенную лірыку, то два паэты для мяне раўназначныя — Канстанцін Сіманаў і наш Аляксей Пысін.
— Крытыка любіла цытаваць вашыя радкі: “Тады ў народа ёсьць паэты, калі ў паэтаў ёсьць народ”. А вы за сабою народ адчуваеце?
— Сапраўды, гэтыя радкі шмат хто цытаваў. Я літаральна некалькі дзён таму ў сваім архіве натрапіла на ліст ад Сяргея Грахоўскага, у якім ён якраз цытаваў гэты верш і запэўніваў: “Ёсьць, Раечка, народ у нас, ёсьць!”. Бывае, прыяжджаеш на сустрэчу, а там транспарант вісіць з гэтымі радкамі. У мяне ёсьць чытачы, якія мяне любяць, чытаюць, — гэта мой народ. Паэт увогуле можа сам стварыць свой народ і сваю айчыну. У гісторыі нярэдка так і адбывалася. Асабліва, калі мова апыналася ў небясьпечнай сытуацыі. Я лічу, што толькі літаратура можа ўратаваць мову і пранесьці яе ў наступныя стагодзьдзі.
— Сёньня нікога ня зьдзівіш эротыкай у паэзіі, празьмерным інтымам у прозе. А як вам у 70-я ўдавалася друкаваць інтымную лірыку, абсалютна ігнаруючы грамадзянскія тэмы?
— Даводзілася адстойваць сваё права. Памятаю, я тройчы прыносіла свае вершы ў “Маладосьць”, дзе за паэзію адказваў Мікола Аўрамчык. Ён мае творы не адкідаў, але прасіў напісаць 2-3 грамадзянскія вершы, у тыя часы яны зваліся “паравозікі”. Ставіліся наперадзе і — выцягвалі нізку ці нават кнігу. Але грамадзянскія вершы ў мяне не атрымліваліся! Што рабіць? І я адважылася на містыфікацыю — вырашыла паслаць вершы ў рэдакцыю пад псэўданімам Зося Гоман. Мы зь сяброўкай Аленай Паповай дамовіліся, што калі іх прымуць да друку, я пашлю яе фота. А потым прыйду ў рэдакцыю і прадстаўлюся: “Я аўтарка Зося Гоман”. Паслала вершы. Празь некалькі дзён званок у дзьверы: “Адчыняйце, з рэдакцыі!». Я адчыняю — на парозе зьдзіўлены Мікола Якаўлевіч Аўрамчык: “А што ты тут робіш? Дык можа, ты і вершы нам прыслала?”. Давялося прызнацца. А рэдактарам “Маладосьці” тады быў Генадзь Мікалаевіч Бураўкін — ён адразу даў мае вершы ў нумар, усе дванаццаць! І тут жа па Менску чутка пра Зосю Гоман разьляцелася. Быў, памятаю, нейкі пленум Саюзу пісьменьнікаў, на якім Барыс Сачанка з трыбуны кінуў папрок: “На жаль, у беларускай літаратуры няма такіх твораў, як некалі ў Дастаеўскага, калі Бялінскі праз увесь Пецярбург ішоў ноччу да Фёдара Міхайлавіча, каб сказаць, якую аповесьць той напісаў!” А нехта з задніх шэрагаў выгукнуў: “Чаму ж няма? Вунь Аўрамчык езьдзіў да Баравіковай!” І неяк такім чынам я адстаяла права на сваю любоўную лірыку.
— Усё чалавецтва ўжо чатырыста гадоў зьдзіўляецца, як Шэксьпір змог не паўтарыцца ў сваіх лірычных 154 санэтах. А я дзіву даюся, як не паўтараецеся ў сваёй лірыцы вы. Гэта ж якая пачуцьцёвая палітра павінна быць...
— Думаю, у кожнай жанчыны багатая пачуцьцёвая палітра. Мне яшчэ вельмі дапамагае ўяўленьне. Памятаю, выйшаў альбом Напалеона Орды — фантастычна прыгожае ХІХ стагодзьдзе! Я прачытала яго біяграфію, паглядзела на яго партрэт — які прыгожы мужчына, шлюб з францужанкай.... Але на ягоных малюнках няма людзей — адны сядзібы, маёнткі. І я пачала засяляць іх людзьмі, іх пачуцьцямі, напісала цэлы лірычны цыкль. Ён узьнік з уяўленьня і майго пачуцьця да Напалеона Орды. Ці — другі выпадак. Неяк ансамбаль «Верасы» пасябраваў з амэрыканскім сьпеваком Дынам Рыдам. І раптам ён прыяжджае ў Менск! Неверагодна прыгожы мужчына! Калі б гэта адбывалася сёньня, то сучасная моладзь сказала б — Баравікова запала на Дына Рыда. Мне так хацелася пабачыць яго жывога! Дастаткова было патэлефанаваць Васілю Раінчыку і папрасіцца на рэпэтыцыю. Але я не асьмелілася... Ад таго пачуцьця застаўся толькі верш “Купіць білет і слухаць Дына Рыда”.
— Разам з вамі ў Літінстытуце вучыўся беларус Іван Ласкоў, які, жывучы ў Якуціі, адчуў патрэбу вярнуцца да беларускай мовы. Мяне калісьці ўразілі яго радкі: «Я не магу пра Беларусь / пісаць на іншай мове. / Нібы ня вершы я пляту, / а без гармат і танкаў / на мову родную вяду / шарэнгі акупантаў». Расейская мова для яго — акупант. Ці згодныя вы тут са сваім аднакурсьнікам?
— Я добра памятаю Івана Ласкова, у нашы літінстытуцкія часы ён ужо быў аўтарам вядомай паэмы пра Тамерлана «Хромец» (у беларускамоўным варыянце — «Кульга»). Не, я не магу сказаць, што расейская мова ў Беларусі — акупант. У нашай краіне жыве шмат людзей, для якіх расейская — родная. Гэтыя людзі ці прыехалі да нас працаваць, ці засталіся жыць пасьля вайны, адных вайскоўцаў колькі ў нас асела. У Савецкім Саюзе Беларусь лічылася адной з самых заможных і прыдатных для жыцьця рэспублік. І калі афіцэры выходзілі на пэнсію, яны выбіралі Беларусь. Іншая справа — павага некарэннага насельніцтва да беларускай нацыі. Цяпер у сьвеце вялікая міграцыя. Калі хтосьці прыяжджае ў Нямеччыну, Італію ці ЗША, ён жа не пачынае самасьцьвярджацца на сваёй мове. Ён вучыць мову — нямецкую, італьянскую, ангельскую, наймае рэпэтытараў, плаціць ім вялікія грошы, іначай ён ня ўпішацца ў новае грамадзтва. На жаль, гэтага няма ў Беларусі. Хоць бываюць, зразумела, выняткі. Гадоў пяць таму ў Менску мяне запрасілі выступіць у адной зь бібліятэк і папрасілі ўзяць з сабой кнігі — на продаж. Я ўзяла толькі адну, каб падпісаць самаму актыўнаму ўдзельніку сустрэчы. Ім аказаўся чарнявенькі хлопчык з грузінскай сям’і, якая пераехала жыць у Менск. Ён з такой радасьцю падбег па тую кнігу, прыціснуў яе да грудзей! Падлетак-грузін, які жыве ў Беларусі, разумее, што ён павінен паважаць і ведаць беларускую мову. Павінен! Каб жа такое разуменьне было ва ўсіх, для каго Беларусь стала роднай краінай.
Міхась Скобла нарадзіўся ў 1966 годзе на Гарадзеншчыне. Скончыў філфак БДУ, працаваў у Міністэрстве культуры і друку, у рэдакцыі часопіса “Роднае слова”, у выдавецтве “Беларускі кнігазбор”. Сябра СБП і БАЖ.
/svaboda.org›a/28493114.html/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz